در زمستان سال ۱۳۷۹ دست‌کم ۳۶۴ تن از باشندگان ولسوالی یکه‌ولنگ که همه افراد غیرنظامی بودند، به‌دست طالبان تیرباران شدند. دو ماه بعد، در ۲۱ حوت همان سال، طالبان دو مجسمه تاریخی بامیان، صلصال و شهمامه را منفجر کردند و یکی از بی‌سابقه‌ترین فجایع فرهنگی تاریخ را رقم زدند.
 
استفاده از مردم ملکی در تخریب بت‌های بامیان
یکی از شاهدان عینی انفجار بت های بزرگ بامیان به خبرگزاری جمهور می‌گوید که طالبان یک کمیسیون ویژه را در مرکز بامیان ایجاد کردند که وظیفه‌اش تأمین هزینه جنگجویان این گروه از طریق زورگیری از مردم بود. این کمیسیون نه‌تنها مردم را مجبور به پرداخت مالیات‌های سنگین می‌کرد، بلکه آنان را به انجام کارهای اجباری نیز وادار می‌ساخت. پیش از تخریب بت‌های بامیان، طالبان مردم ملکی را به‌زور به شمال کابل می‌فرستادند تا تاک‌های انگور را نابود کنند، و برخی دیگر را به خط مقدم جنگ با جبهه مقاومت می‌فرستادند تا به‌عنوان سپر انسانی مورد استفاده قرار گیرند.
به گفته این شاهد عینی، کسانی که در بامیان حضور نداشتند و به دیگر مناطق پناه برده بودند، خانواده‌هایشان مجبور بودند مبلغ هنگفتی پول به طالبان پرداخت کنند، در غیر آن زندانی می‌شدند.
 
طالبان چگونه بت‌های بامیان را نابود کردند؟
یکی از افراد بامیانی که طالبان او را مجبور به همکاری در تخریب بت‌ها کردند، در مصاحبه با خبرگزاری جمهور روایت می‌کند:
"ما نان برای خوردن نداشتیم، اما مجبور بودیم روزانه برای طالبان آب، نان و چوب سوخت به سنگرها برسانیم. علاوه بر این، باید در کوه‌ها حفاری می‌کردیم تا برای جنگجویان طالبان سنگر بسازیم. هر قریه مکلف بود روزانه دو نفر را برای حفاری کوه‌ها و دو نفر را در ماه برای تخریب تاک‌های انگور شمالی و جنگ با جبهه مقاومت به طالبان تحویل دهد. این روند توسط کمیسیونی که مقر آن در دره فولادی بود، تنظیم می‌شد."

وی ادامه می‌دهد: "تقریباً در ۷ یا ۸ حوت بود که نوبت من رسید. به کمیسیون فولادی رفتم تا ببینم مرا به کجا می‌فرستند. آن‌ها گفتند باید زیر بت‌ها بروم، زیرا به نیروی انسانی نیاز دارند. وقتی آنجا رسیدم، دیدم که طالبان با توپ و راکت‌ به سمت مجسمه‌ها شلیک می‌کنند، اما بخشی از بت ها فرو نریخته بودند. یکی از فرماندهان طالبان تهدید کرد که هرکس در تخریب بت‌ها همکاری نکند، از بالای مجسمه‌ها پایین انداخته خواهد شد."

وی توضیح می‌دهد که طالبان ۲۰ تا ۳۰ نفر از زندانیان بامیانی را نیز به محل آوردند. پس از آن، مهندسان پاکستانی که در کنار طالبان کار می‌کردند، پیشنهاد دادند که ابتدا قسمت داخلی بت‌ها حفاری شود تا مواد انفجاری درون آن جاسازی گردد. این فرد که مجبور به همکاری در این روند شده بود، می‌گوید:
"اولین نفری که با طناب از بالای مجسمه به سمت داخل آن فرستاده شد، از شدت ترس ضعف کرد و نتوانست کار را ادامه دهد. نوبت به من رسید. با برمه شروع به حفاری کردم و پس از دو هفته توانستیم جای مناسب برای کارگذاری مواد انفجاری را ایجاد کنیم. زندانی‌ها مواد انفجاری را در چوب می‌بستند و به محل می‌آوردند. در ۲۰ حوت، مواد انفجاری کاملاً جاسازی شد و در ۲۱ حوت، طالبان مجسمه‌های بامیان را منفجر کردند."

وی اضافه می‌کند که پس از انفجار، طالبان چندین گاو را قربانی کردند و مهندسان پاکستانی همراه با همکاران چیچنی خود، قطعات نقاشی‌شده و آثار تاریخی اطراف مجسمه‌ها را جمع‌آوری کرده و در صندوق‌های چوبی قرار دادند.
 
یادآوری یک جنایت فراموش‌نشدنی
شهروندان بامیانی این جنایت طالبان را هرگز فراموش نخواهند کرد. از قتل‌های جمعی و تخریب تاک‌های انگور شمالی گرفته تا نابودی بزرگ‌ترین میراث فرهنگی افغانستان به دست طالبان که می‌توانست نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری و تقویت اقتصاد مردم بامیان ایفا کند. طالبان، به توصیه پاکستان، این جنایت را مرتکب شدند و علاوه بر ویران‌کردن بت‌های بامیان، بسیاری از آثار باستانی را نیز به خارج از کشور منتقل کردند.

این رویداد، نه‌تنها یک جنایت فرهنگی، بلکه یک فاجعه انسانی بود که قربانیان اصلی آن مردم بامیان بودند؛ مردمی که با زور، شکنجه و تهدید شاهد نابودی بزرگترین اثر باستانی افغانستان بودند.
 
خبرگزاری جمهور- ولایت بامیان