روایت تاراج موزیم بامیان/ چه کسانی در سرقت این گَنجینه ارزشمند ملی متهم اند؟

در جریان دست‌بدست شدن بامیان از جمهوریت به طالبان، اولین مکانی که تاراج شد موزیم این ولایت بود که ده ها آثار و عتیقه گرانبها در آن نگهداری می‌شد. این یکسال بعد توسط یکی از رسانه های کشور فاش شد. مسئولان ریاست اطلاعات و فرهنگ جمهوریت و طالبان آنزمان یکدیگر را به تاراج آن متهم کرده بودند.
 
در این گزارش اما به زوایه های پنهان این سرقت تاریخی می پردازیم.
بامداد ۲۴ اسد اولین کسانی که از جنگجویان طالب وارد بامیان شدند، مولوی شکرالله بوله، مولوی صدیق الله شاهین رئیس فعلی استخبارات طالبان در بامیان، قاری فرید، قومندان شیر و قاری معراج بودند و طاهر زهیر دفتر ولایت بامیان را ترک نکرده بود. دقیقا ساعت ۹ صبح با وساطت برخی از علما و متنفذین بامیان، میان مولوی شکرالله و طاهر زهیر توافق شد تا زهیر بامیان را به مقصد یکاولنگ ترک کند و جنگجویان طالب وی را تعقیب نکنند. حوالی ساعت‌های ۱۰ یا ۱۰:۳۰ صبح زهیر بامیان را به مقصد یکه‌ولنگ با چهار موتر دولتی که یکی از آنها زِره بود ترک کرد. علما و متنفذین بامیان جهت استقبال از نمایندگان طالب از مسیر دره اق رباط راهی ولسوالی سیغان شدند. ساعت ۱:۳۰ دقیقه بعد از ظهر مولوی صدیق‌الله شاهین مسافر فرمانده‌ نام نهاد طالبان در فرماندهی پولیس وارد بامیان شدند و همزمان مولوی انس عزیزی والی نام نهاد این گروه نیز با جمعی از جمله قاری موسی نصرت به بامیان رسیدند.

جنگجویان طالب از همان لحظه ورود به سرقت و تاراج نهادهای حکومتی، مؤسسات و اموال شخصی مردم شروع کردند. موزیم ملی بامیان تنها مکانی بود که انتظار می‌رفت مورد دستبرد قرار نگرفته باشد اما یکسال بعد، سیف‌الرحمن محمدی رئیس اطلاعات و فرهنگ طالبان در آنزمان تأیید کرد که موزیم بامیان نیز سرقت شده است. او در مصاحبه با یکی از رسانه ها کشور مدعی شد که موزیم توسط مسئولان حکومت جمهوریت سرقت شده است.
 
یافته‌های خبرگزاری جمهور نشان میدهد که عوامل طالبانی نیز در سرقت موزیم بامیان دخیل بوده و برخی از آثار موزیم بامیان نزد بستگان یکی از مقام‌های طالب در روستای تلواره موجود است اما مشخص نیست که نوعیت آن اصلی است یا جعلی؛ زیرا برخی گمانه زنی ها بر این است که عتیقه های اصلی قبل از سقوط از موزیم خارج شده و در عوض آنان آثار جعلی جاگذاری شده است.
 
برخی منابع از بامیان می‌گویند: بعید به نظر می‌رسد عوامل طالبانی در سرقت موزیم بامیان دخیل نباشد زیرا یکی دو هفته قبل از واگذاری مرکز بامیان به طالبان و هنگام دست‌بدست شدن ولسوالی‌های کهمرد و سیغان میان طالبان و نظامیان جمهوریت، باشندگان روستای غندک ولسوالی شیبر و برفک ولایت بغلان در هتل های بامیان اتاق ریزرو کرده بودند و موترهای باربری را در سرای‌ها برای تاراج و انتقال اموال تجاران و کسبه کاران بازار بامیان آماده کرده بودند.
به گفته منابع آگاه، بجز قومندانی و استخبارات که توسط مسئولان جمهوریت شب ۲۴ اسد تخلیه شده بود، دیگر همه ادارات توسط جنگجویان طالب و بستگان آنان سرقت شد و حرف بجایی کشید که آنان موترهای شخصی شهروندان بامیان را با زور تفنگ سرقت و تصاحب کردند.
 
یکی از شاهدان عینی به خبرگزاری جمهور می‌گوید: برخی از آثاری که توسط کاوش زمریالی طرزی در سال های ۱۳۹۰ از ساحات داوودی و اطراف مجسمه های بودا پیدا شده بود در یکی از مغاره های پای چَب مجسمه صلصال نگهداری می‌شد اما سه روز پس از سقوط که من از آنجا رد می‌شدم، دیدم هیچ‌چیزی در جای خودش نیست و قفل مغاره را شکستانده اند و بقایای برخی از کوزه‌های شکسته در آنجا دیده می‌شود.
به گفته ‌این شاهد عینی، مقام‌های محلی طالبان مسئولیت مراقبت از آن انبار را به یکی از بستگان خود که ظاهرا در زمان جمهوریت کارمند ریاست حج و اوقاف بود واگذار کرده بود.
 
در بامیان شهروندان، بیشتر قاری معراج را مسئول تاراج و سرقت موزیم میدانند اما برخی منابع آگاه می‌گویند: آنچه را که قاری معراج و عوامل طالبانی از موزیم بامیان سرقت کرده اند آثار تقلبی است و عتیقه‌های اصلی قبل ورود طالبان به جای دیگر منتقل شده بود. به گفته‌ی آنها، طرح جابجایی و یا سِرقت آثار با ارزش بامیان چند ماه قبل از ورود طالبان، زمانی که کریم خلیلی از پاکستان برگشت و نشست بزرگ مردمی را در بامیان برگزار کرد، روی دست گرفته شده بود.
 
با وجود ابهامات بی‌شمار در مورد سرقت موزیم بامیان و اتهام مسئولان طالبان و جمهوریت در قبال سرقت آن نسبت به هم، حمید جلیا کارمند خِبره حکومت جمهوریت در بخش آثار باستانی و عتیقه شناسی، نزدیک به یکسال با طالبان در ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان کار کرد.
 
آقای جلیا روابط نزدیک با باستان شناسان چینی از جمله شخصی بنام داکتر "شاو" نیز داشت و یکسال پس از کار در کنار طالبان از افغانستان خارج شد.
 
خبرگزاری جمهور نیز به شواهدی دست یافته که نشان میدهد برخی از آثار موزیم بامیان نزد بستگان مقامهای طالب از جمله در روستای تُلواره است اما مشخص نیست که این آثارها جعلی است یا اصلی؟
 
موزیم بامیان یکی از موزه های غنی کشور به حساب می‌رفت که ده ها عتیقه و آثار با ارزش در آن نگهدای می‌شد. در این میان صدها سِکه با ارزش باستانی که در دهه 90 از روستای جَوزرِی دره دوکانی و همچنین یک بُت‌بچه طلایی که از جریان کار سرک در ساحه سنگچسپان توسط کارگران پیدا شده بود نیز در موزیم بامیان تحویل داده شده بود.
حبیبه سرابی والی اسبق بامیان نیز در جوزای سال ۱۳۹۱ در یک نشست خبری گفته بود دستکم ۲۷۰ سکه از دوره‌های مختلف تاریخی، کوزه های منقش گلی، غوری و بشقاب گلی، شمعدانی، شش عدد دستبند فلزی که نشان اژدها و مار دارد، تعداد پارچه های سنگ قیمتی که لاجورد و زمرد یا فیروزه دارد و یک مجسمۀ سنگی توسط مسئولان امنیتی کشف و ضبط شده است.
 
حالا از هیچ کدام از آن آثار، اثری در دست نیست. طالبان طاهر زهیر و حتی کریم خلیلی را متهم می کنند اما شواهد نشان می دهد که خودشان نیز آلوده به سرقت و قاچاق هستند.
 
خبرگزاری جمهور- بامیان