۱۹جدی سالیاد تراژدی خونین یکاولنگ/ لزوم محاکمه جنایتکاران طالبان در دادگاه لاهه

اکنون ولسوالی یکه‌ولنگ ولایت بامیان پوشیده از برف و سرد است، اما به گفته‌ باشندگان محل، به سرمای سال ۱۳۷۹ نمی‌رسد؛ سرمایی که خانواده‌های فقیر و بی‌گناه یکه‌ولنگ را دست و پای‌گیر کرد و نتوانستند در جریان جنگ طالبان و جنگ‌افروزان کریم خلیلی، به جای دیگر پناه ببرند و سرانجام تراژیدی خونین توسط طالبان در این ولسوالی خلق شد.

عصر چهارشنبه 18 جدی سال ۷۹ پس از یک تبادل آتش سنگین دو گروه متخاصم طالبان و حزب وحدت به رهبری کریم خلیلی، ملیشه های خلیلی شکست خوردند و جنگجویان طالب ولسوالی یکه‌ولنگ را تصرف کردند. جنگجویان این گروه پس از تصرف دوباره‌ای یکاولنگ، دستکم ۳۷۶ تن از باشندگان روستاهای دره‌علی، مندیک، گنبدی، پرجویک، کوشکک، آخندان، کته‌خانه، بید‌مشکین و گردبید را اسیر کرده و با دستان بسته و به صورت جمعی تیرباران کردند. 
بر اساس یافته های نمایندگی کمیسیون حقوق بشر در زون مرکز افغانستان که در زمان عدالت انتقالی تحقیق کرده بودند، این افراد همه ملکی و غیرسیاسی بودند که به دلیل سرما نتوانسته بودند خانه‌های شان‌را ترک کنند.

به گفته‌ی خانواده‌های شهدا، سرمای سال ۱۳۷۹ چنان شدید بود که اجساد شهدا را بر روی برف یخ‌زده بود و وقتی جنازه‌ها را زنان و موسفیدان بلند کردند پوست آنان بر روی یخ باقی ماند.
با گذشت دستکم سه دهه حال اما جانیان این رویداد دوباره بر سرنوشت مردم افغانستان حاکم شدند و زخم کهنه‌ی باشندگان ولسوالی یکه‌ولنگ را تازه کردند.

خانواده‌های شهدای یکه ولنگ همه‌ساله در ۱۹ جدی طی مراسمی با چشم اشک‌بار و دل سوخته با برگزاری مراسم ختم قرآن، روضه‌خوانی و سخنرانی از شهدای سال ۱۳۷۹ یادبود می‌کردند اما از سه سال به این طرف ملاعبدالله سرحدی والی طالبان در بامیان بر این مراسم محدودیت وضع کرده است. سرحدی که خود نیز در این جنایات جنگی متهم است به خانواده‌های شهدا گفته است مراسم ۱۹ جدی را محدود و با خواندن چند سوره‌ای از قرآن کریم جمع کنند.

با توجه به این برخورد خصمانه‌ی طالبان با شهدای ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹، حال اما خانواده های آنان خواهان رسیدگی به این تراژیدی خونین در دادگاه بین‌المللی لاهه هستند.
یکی از بستگان شهدای یکه‌ولنگ به خبرگزاری جمهور گفت: رنج اینکه طالبان آنان را به شکل فجیع تیرباران کردند یک طرف اما سخت‌تر از همه این بود که ده‌ها کودک در آرزوی دیدار پدر و با مشقت‌های بی‌شمار این سه دهه را سپری کردند. به گفته‌ای او کسانی در میان وارثان شهدای ۱۹ جدی هستند که هنگام شهادت پدران شان بدست طالبان در بطن مادر بودند و پس از آنکه متولد شدند از مهر و محبت پدری محروم بودند و بیش از سه دهه را بدون داشتن حامی با مشقت‌های بی‌شمار زندگی کردند.

یکی دیگر از بستگان این شهدا نیز می‌گوید: اکثر عاملان رویداد تروریستی سال ۱۳۷۹ در یکه ولنگ و دیگر مناطق بامیان در پُست‌های بلند حکومتی کار می‌کنند و باید این افراد توسط دادگاه لاهه مجازات شوند. او می‌افزاید؛ ملاعبدالله سرحدی والی فعلی طالبان در بامیان، ملا عبدالغنی برادر معاون سیاسی ریاست الوزرای طالبان، داودگ، معلم موسی‌خیل و... از افرادی‌اند که از آنان بیشتر نام گرفته می‌شد و یک روز پس از رویداد ۱۹ جدی ملاعبدالله سرحدی برای خانواده های شهدا اجازه دفن آنان را داده است. عبدالله سرحدی آنزمان مشهور به ملاعبدالله کور  و مسؤل بخش نظامی این گروه در بامیان بود.

طالبان پس از تسلط در بامیان سه بخش نظامی داشتند؛ بخش اول که به قطعه سرخ نیز مشهور بود پس از تصرف یک منطقه همه را تیرباران می‌کردند و حتی به زنده جان غیر انسان نیز رحم نمی‌کردند، گروه دوم مسئولیت چپاول و تاراج محلات را به عهده داشتند که بیشتر از طالبان بومی بامیان تشکل شده بود که اکثرا باشندگان روستای غندک ولسوالی شیبر، سیغان و برخی مناطق دیگر بامیان بودند و شعر معروف همین حال نیز در بین خودشان است که می‌گویند:" خَر کُمک‌دار دارد غندکی....راه خوجه‌غار دارد غندکی".

گروه سوم مسؤلیت به آتش کشیدن خانه های مردم به عهده داشتن که پس از قتل و چپاول خانه های مردم را آتش می‌زدند. بر اساس گفته شاهدان عینی کمتر خانواده از مردم تشیع در بامیان وجود داشت که خانه های شان به آتش کشیده نشده بود.

بر اساس آماری که سال گذشته در اختیار خبرگزاری جمهور قرار گرفته و منتشر شد تعداد افرادی که در ارتکاب جنایات جنگی بامیان دست داشتند به بیش از ۳۰ نفر می‌رسد که حالا اکثرشان در پست های حکومتی طالبان کار می‌کنند.

خبرگزاری جمهور- بامیان