تنش در تورخم؛ طالبان و پاکستان چه می‌خواهند؟

طالبان و مرزبانان پاکستانی بار دیگر در تورخم درگیر شده‌اند. منابع محلی می‌گویند که پس از چند ساعت توقف، دوطرف با سلاح‌های سبک و سنگین به سوی یکدیگر شلیک کرده‌اند.

 

سخنگوی وزارت داخله طالبان تایید کرد که در درگیری شب گذشته میان نظامیان پاکستانی و طالبان در گذرگاه تورخم، یک عضو این گروه کشته و دو تن دیگر زخمی شدند؛ اما منابع امنیتی پاکستان گفتند که در این درگیری‌ها دست‌کم سه طالب افغان کشته شده اند.

 

عبدالمتین قانع؛ سخنگوی وزارت داخله طالبان طرف پاکستانی را متهم به شروع درگیری کرد.

 

او همچنین مدعی واردکردن تلفات به نیروهای پاکستانی شده و گفته است که برخی از پاسگاه‌های نظامیان پاکستانی ویران شده‌اند.

 

بی توجه به ادعاهای دوطرف درباره تلفات درگیری‌های اخیر، نفس وقوع این رویداد نشان می‌دهد که تنش در تورخم همچنان بالاست و تلاش‌های مذبوحانه طالبان برای اقناع پاکستان به منظور بازگشایی مرز با گذشتن ۱۰ روز از انسداد آن همچنان شکست خورده باقی مانده است.

 

این در حالی است که قربانی اصلی انسداد مرز استراتژیک تورخم، تاجران و مسافران به ویژه بیماران و مردم غیرنظامی ساکن دوطرف مرز هستند؛ کسانی که گفته می‌شود با بحران شدید مالی روبرو هستند، شب‌ها در مساجد می‌خوابند، آذوقه‌شان به اتمام رسیده و هر روز میلیون‌ها دالر زیان می‌بینند.

 

در این میان، کسانی نیز هستند که به دلیل عدم دسترسی به خدمات صحی، دوا و داکتر، با بیماری‌های هولناک دست و پنجه نرم می‌کنند و روز به روز وضعیت‌شان وخیم‌تر می‌شود.

 

بر بنیاد برخی گزارش‌ها تاجران افغان و پاکستانی که موترهای حامل بارهای تجاری‌شان در دو سوی مرز متوقف شده هر روز حدود ۳ میلیون دالر ضرر می‌کنند.

 

افزون بر این، گزارش‌هایی نیز وجود دارد که پاکستانی‌ها هر تاجر را روزانه ۱۲۰ دالر جریمه می‌کنند. بر این معضلات می‌توان خطر فاسد شدن بارهای میوه و کالاهای حساس را نیز افزود.

 

انسداد مرز راهبردی تورخم همچنین بر وضعیت بازارها در افغانستان نیز تاثیر گذاشته است. در حالی که ماه رمضان فرارسیده و میلیون‌ها مسلمان نیازمند برای تدارک نیازهای اولیه‌شان در این ماه مجبور به خرید مواد خوراکی از بازارها هستند، کارشناسان مسائل اقتصادی می‌گویند که انسداد مرز تورخم قیمت‌ها را بالا برده و به تاجران سودجو و فروشندگان فرصت طلب، امکان داده تا با استفاده از این وضعیت از آب گل آلود ماهی بگیرند و قیمت‌ها را که پیش از این نیز تحت تاثیر نوسانات نرخ افغانی در برابر دالر افزایش یافته بود بیشتر افزایش دهند.

 

هریک از موارد به تنهایی مشکلات بزرگی هستند که زندگی هزاران نفر را متاثر می‌کنند؛ اما در این میان، یک نگرانی بزرگتر نیز وجود دارد و آن چشم انداز رابطه طالبان و پاکستان در شعاع تنش‌های تشدیدشونده مرزی و درگیری‌های خونبار نظامی و پیامدهای آن برای امنیت و ثبات در افغانستان است.

 

با وجود اینکه گفته می‌شود مقامات سطح پایین طالبان در روزهای گذشته از مجاری مختلف تلاش کرده اند تا پاکستان را به بازگشایی مرز تورخم ترغیب کنند؛ اما این تلاش‌ها بی‌نتیجه مانده؛ زیرا به نظر می‌رسد که دولت اسلام آباد و گماشتگان محلی آن با استفاده از این وضعیت در صدد تشدید فشارها بر طالبان و دامن زدن به بحران‌های مالی و انسانی در داخل افغانستان هستند.

 

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که انسداد طولانی مرز تورخم اقدامی حساب شده از سوی پاکستان به منظور اعمال سیاست فشار حداکثری بر رژیم طالبان به منظور تحمیل اهداف و خواسته‌های استراتژیک و هژمونیک دولت اسلام آباد و ارتش پاکستان است. 

 

در این شکی نیست که انسداد تورخم تنها به ضرر تاجران و مردم افغانستان و رژیم طالبان نیست؛ بلکه پاکستان نیز چه بسا بیشتر از افغانستان در نتیجه این بحران زیان می‌بیند؛ اما خودداری مقامات پاکستانی از پذیرش درخواست‌های طالبان برای بازگشایی مرزی تورخم به معنای آن است که دولت اسلام آباد به این نتیجه رسیده که رویکرد مبتنی بر مماشات با رژیم طالبان نتیجه نمی‌دهد و از جانب دیگر، ارتش پاکستان تاکنون نسبت به فعال کردن گزینه‌های دیگر از جمله تقویت جبهات نظامی در داخل افغانستان علیه رژیم طالبان تردید دارد؛ بنابراین بستن مهم‌ترین مرز مشترک میان دو کشور و تحمیل تبعات مالی و اقتصادی آن بر رژیم ورشکسته طالبان در حال حاضر یک اهرم فشار کارآمد و موثر محسوب می‌شود.

 

از جانب دیگر، افزایش رویدادهای امنیتی و حملات تروریستی در داخل پاکستان و ادعای منابع امنیتی و استخباراتی کشور همسایه در مورد دخالت ملیشه‌ها و تروریست‌های افغان در این رویدادها نیز موجب تقویت، توسعه و تشدید تنش‌های جاری در مرز راهبردی تورخم می‌شود.

 

بنابراین، علیرغم تقلای طالبان برای بازگشایی مرز و تاکید آنها بر این نکته که باید سیاست را از تجارت جدا کرد، پاکستان همچنان مصمم به ادامه تنش، استمرار انسداد مرز و تحمیل زیان‌های مالی و سیاسی بیشتر بر رژیم طالبان است.

 

در این میان، درگیری‌های مقطعی میان ملیشه‌های طالبان و مرزبانان پاکستانی نیز نشان می‌دهد که دست کم در آینده نزدیک، تنش در تورخم فروکش نخواهد کرد و ظاهراً پاکستانی‌ها مصمم هستند که با تداوم تنش و تشدید بحران پیش‌شرط‌ها و اهداف سلطه جویانه و توسعه طلبانه خود را بر رژیم طالبان تحمیل کنند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور