بازی ازبک‌ها با پرچم طالبان

اخیراً یک هیات اقتصادی بلندپایه طالبان به رهبری عبدالغنی برادر؛ معاون اقتصادی نخست وزیر این رژیم راهی تاشکند پایتخت ازبکستان شد. 

 

هدف از این سفر همان گونه که از ترکیب آن نیز مشخص است توسعه روابط اقتصادی، راه‌اندازی پروژه‌های منطقه‌ای و البته تلاش مذبوحانه طالبان برای گسترش تعامل خود با کشورهای همسایه و منطقه بود.

 

اعضای مختلف هیات‌ طالبان در جریان این سفر با مقامات ارشد ازبکستان، تاجران افغان مقیم این کشور و تاجران و سرمایه‌گذاران ازبک، دیدارها و گفتگوهای جداگانه‌ای در خصوص مسائل اقتصادی، سرمایه‌گذاری در افغانستان، استخراج معادن، داد و ستد مالی و انتقال این تصویر به اصحاب ثروت و سرمایه داشتند که افغانستان اکنون کشوری امن و آرام است و همه زمینه‌ها و تمهیدات برای سرمایه‌گذاری فراهم شده است.

 

هیات طالبان که اکنون به کابل بازگشته مدعی است که در جریان این سفر به دستاوردهای مهمی دست یافته، توافقات ارزشمندی امضا شده و دولت ازبکستان عده‌های امیدبخشی در زمینه توسعه روابط اقتصادی، کاهش تعرفه‌های برق صادراتی، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی از جمله مدیریت منابع آبی افغانستان و مشارکت در پروژه‌های منطقه‌ای را داده و تاجران و سرمایه‌گذاران افغان مقیم ازبکستان نیز متعهد به سرمایه‌گذاری‌ ده‌ها میلیون دالری در افغانستان شده‌اند.

 

اگرچه ازبکستان در نزدیک به ۴ سال اخیر که طالبان به قدرت بازگشته‌اند بارها نشان داده که مایل است از فرصت‌هایی ایجاد شده برای تامین منافع حداکثری تاشکند به ویژه با مشارکت در پروژه‌های کوتاه مدت اقتصادی، توسعه روابط ترانزیتی و حضور در رقابت‌های منطقه‌ای بر سر تاراج و استخراج معادن و منابع زیرزمینی افغانستان به خوبی بهره بگیرد؛ اما به جز اقدامات نمادین، پروژه‌های کوتاه مدت و توسعه گام به گام روابط سیاسی با رژیم طالبان اغلب توافقات و تفاهم‌نامه‌های امضا شده میان دوطرف روی کاغذ باقی مانده و عملیاتی نشده است.

 

در جریان سفر اخیر ملا برادر و هیات همراه او به تاشکند نیز قراردادها و توافقات ظاهرا مهمی میان طالبان و ازبکستان به امضا رسید؛ اما کارشناسان می‌گویند که تا عملیاتی شدن کامل این توافقات راه دراز و دشواری در پیش است؛ زیرا از نظر ازبکستان و همه کشورهای همسایه، منطقه و حتی جهان افغانستان یکی از بی ثبات ترین، ناامن‌ترین و غیرقابل پیش‌بینی‌ترین کشورها محسوب می‌شود و تا زمانی که ثبات و استقرار پایدار سیاسی و امنیتی در این کشور به وجود نیامده پیش بینی نمی‌شود که پروژه‌های عظیم اقتصادی در این کشور با مشارکت طرف‌های منطقه‌ای عملیاتی و اجرایی شوند.

 

به این ترتیب، ناظران مسائل اقتصادی و امنیتی می‌گویند که این توافقات پیش از آنکه ارزش اقتصادی داشته باشند و تغییری در وضعیت بحرانی مردم افغانستان ایجاد کنند جنبه نمادین و غالباً سیاسی و تبلیغاتی دارند و ازبک‌ها نیز با استفاده از این رویکرد در تلاش کنترل و مدیریت طالبان و کاهش حداقلی تهدیدهای ناشی از افغانستان تحت سیطره این گروه هستند.

 

در این میان اما حواشی سفر ملا برادر به تاشکند بیشتر از متن آن مورد توجه قرار گرفت و بحث برانگیز شد. یکی از مواردی که در این زمینه بازتاب‌های گسترده‌ای به همراه داشت استفاده ازبک‌ها از پرچم طالبان به عنوان پرچم رسمی افغانستان و استقبال از هیات طالبان به مثابه هیات یک دولت مشروع بود.

 

این ظاهرا نخستین بار در جریان سفرهای خارجی مقامات طالبان به پس از بازگشت به قدرت بود که کشور میزبان به طور رسمی از پرچم طالبان به عنوان پرچم افغانستان استفاده کرد و به این ترتیب به طور ضمنی به این رژیم مشروعیت داد.

 

این در حالی است که موضع رسمی دولت ازبکستان همانند دیگر کشورهای منطقه و جهان، عدم شناسایی رسمی رژیم طالبان به عنوان نماینده واقعی مردم افغانستان در جامعه بین‌المللی است و به همین دلیل، استفاده از پرچم طالبان به عنوان پرچم رسمی افغانستان، اقدامی قانون شکنانه و نقض تعهدات بین المللی دولت ازبکستان محسوب می‌شود و موضع رسمی دولت تاشکند در قبال رژیم طالبان را نیز زیر سوال می‌برد.

 

همانگونه که انتظار می‌رفت کنشگران طالبان در شبکه‌های اجتماعی اما با استفاده گسترده از این رویداد به مثابه کسب شناسایی رسمی از سوی یک دولت همسایه به آن واکنش نشان دادند و با بازنشر تصاویر ملا برادر در کنار مقامات ازبک با پرچم رسمی طالبان مدعی شدند که ازبکستان به عنوان نخستین کشور در منطقه و جهان رژیم طالبان را به رسمیت شناخته و پرچم آن را به عنوان پرچم ملی افغانستان استفاده کرده است.

 

منتقدان اما می‌گویند با توجه به رویکرد به شدت منفعت اندیشانه و محافظه‌کارانه سران ازبک در قبال رژیم طالبان آنها ترجیح دادند که با راه اندازی یک بازی مزورانه با پرچم طالبان، مقامات بدوی و ظاهربین این گروه را فریب دهند و به گونه‌ای وانمود کنند که ازبکستان نزدیک‌ترین دوست رژیم طالبان است و این رژیم باید تسهیلات و امتیازات گسترده‌ای برای تاشکند قائل شود و در رقابت‌های منطقه‌ای بر سر تاراج و استخراج منابع و معادن زیرزمینی افغانستان اولویت را به ازبک‌ها بدهد.

 

به این ترتیب، استفاده از پرچم طالبان به مثابه پرچم ملی افغانستان در سفر اخیر ملا برادر به تاشکند صرفاً یک بازی ریاکارانه برای تامین حداکثری منافع ازبک‌ها در معادلات اقتصادی افغانستان محسوب می‌شود و فراتر از این، ارزش و اعتباری ندارد و به نظر نمی‌رسد که برای رژیم حاکم بر افغانستان مشروعیت بیاورد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور