روسای جمهور روسیه و تاجیکستان روز سه‌شنبه ۴ جدی در لنینگراد دیدار کردند. یوری اوشاکوف؛ دستیار رئیس‌جمهور روسیه پیشتر گفته بود که در این دیدار درباره همکاری‌های فنی- نظامی و وضعیت افغانستان گفتگو خواهد شد.
سرگئی لبدف؛ دبیرکل کشورهای مستقل مشترک‌المنافع ماه عقرب سال جاری اعلام کرد که این اتحادیه از طرح ایجاد کمربند امنیتی در اطراف افغانستان حمایت می‌کند. او ابراز امیدواری کرد که این طرح منجر به کاهش فعالیت گروه‌های تروریستی در منطقه شود؛ طرحی که نخستین بار از سوی تاجیکستان مطرح شد.
این دیدار در حالی انجام شد که پیش از این، تاجیکستان بارها نسبت به تهدید تروریست‌های فراملیتی فعال در افغانستان علیه امنیت آسیای مرکزی هشدار داده و برای مقابله با آن خواستار ایجاد یک کمربند امنیتی در اطراف افغانستان شده بود.
اگرچه طرح تاجیکستان مورد تصویب سازمان پیمان امنیت جمعی قرار گرفته و انتظار می‌رود که در آینده نزدیک عملیات اجرایی آن آغاز شود؛ اما روسیه به عنوان شریک استراتژیک کشورهای آسیای مرکزی در حال تحکیم و توسعه روابط خود با طالبان به ویژه در ابعاد امنیتی و نظامی است.
ولادمیر پوتین؛ رئیس جمهوری روسیه در نشست سران شانگهای رسماً از طالبان به عنوان متحد مسکو در مقابله با داعش یاد کرد؛ تعبیری که به احتمال زیاد خوشایند رهبران آسیای مرکزی به ویژه دولت تاجیکستان نبود.
تاجیکستان دلایل زیادی برای خصومت و مخالفت با رژیم طالبان دارد که بارزترین آن، حمایت از جریان‌های ضد طالبانی و مخالفت بنیادی با رویکردهای قومی و ایدئولوژیک طالبان در معادلات سیاسی و اجتماعی افغانستان است.
از نظر دولت دوشنبه، رژیم طالبان، خودکامه، اقتدارگرا، قومی و ایدئولوژیک است و با حذف عمدی سایر جریان‌های سیاسی و قومی از معادلات افغانستان به دنبال تقویت و توسعه پشتونیزم به مناطق غیرپشتون نشین به ویژه در شمال افغانستان است؛ چیزی که به طور بالقوه تهدیدی علیه تاجیکستان محسوب می‌شود و در مناسبات داخلی افغانستان نیز تاجیک‌های مورد حمایت دوشنبه را به شدت تضعیف می‌کند.
افزون بر این، تغییر ترکیب جمعیتی شمال افغانستان و جابه‌جایی پشتون‌ها در مناطق بومی تاجیکان در این منطقه به طور مستقیم بر امنیت ملی تاجیکستان تاثیر می‌گذارد و خطر توسعه ناامنی و افراط گرایی به این کشور مستعد رشد گروه‌های تروریستی و گرایش‌های سلفی را چندین برابر تقویت می‌کند.
در حال حاضر نیز گزارش‌های گوناگونی درباره اهداف پشت پرده طالبان از ایجاد مدارس جهادی و آموزش افراط گرایی به جوانان تاجیک در شمال افغانستان از یک سو و توزیع شناسنامه‌های افغانستانی به تروریست‌های فراملیتی از جمله پیکارجویان وابسته به گروه تروریستی تی تی پی منتشر می‌شود. همه این‌ها در حالی است که گروه تروریستی داعش نیز به طور نگران کننده‌ای از میان جوانان تاجیک و ازبک سربازگیری کرده و با برپایی اردوگاه‌های آموزشی در شمال افغانستان در چندین حمله منطقه‌ای و فرامطقه‌ای، از تروریست‌های با ملیت آسیای مرکزی استفاده کرده است.
اخیرا یک رسانه نزدیک به استخبارات طالبان مدعی شد که جوانان تاجیک به دلیل فقر و فقدان آینده اقتصادی مجبور اند به داعش بپیوندند. این رسانه همچنین ادعا کرد که یکی دیگر از انگیزه‌های جوانان تاجیک برای پیوستن به داعش سرخوردگی ناشی از دیکتاتوری اسلام ستیزانه امامعلی رحمان است.
فارغ از درستی یا نادرستی ارزیابی‌های تحلیلگران طالبان از رشد داعش در آسیای مرکزی به ویژه تاجیکستان، هسته گذاری گروه‌های متعدد تروریستی از جمله داعش در میان جوانان آسیای مرکزی یک واقعیت انکارناپذیر است که خطر توسعه تروریزم به این منطقه را بیش از پیش تشدید می‌کند.
با توجه به این دغدغه‌ها و ملاحظات به نظر می‌رسد که اصلی‌ترین هدف امامعلی رحمان از دیدار با ولادیمیر پوتین در حاشیه نشست کشورهای مشترک المنافع، تلاش او برای تاثیرگذاری بر سیاست خارجی سازشکارانه و معامله‌گرایانه مسکو در قبال رژیم طالبان است.
اگرچه در ماه‌های اخیر، نشانه‌هایی هرچند کوچک از گشایش در روابط عمدتاً تنش آلود و خصمانه تاجیکستان و طالبان نیز مشاهده شده و در همین راستا حتی شایعاتی مبنی بر اعمال محدودیت از سوی دولت تاجیکستان در فعالیت گروه‌ها و جریان‌های سیاسی و نظامی ضد طالبان در داخل تاجیکستان نیز منتشر شد؛ اما کارشناسان می‌گویند که احتمال گسترش روابط و تبدیل شدن تاجیکستان به یکی از شرکای سیاسی و اقتصادی رژیم طالبان بسیار ضعیف است.
به این ترتیب، امامعلی رحمان در شرایطی به دیدار پوتین رفت که روسیه در هفته‌های اخیر نشانه‌های واضح از تمایل خود برای توسعه روابط با طالبان را نشان داده است. تصویب قانون حذف نام طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی در دومای روسیه که با استقبال مقامات این رژیم در کابل مواجه شد، گام مهمی در مسیر توسعه بی‌سابقه روابط مسکو با طالبان محسوب می‌شود و این چیزی است که بدون شک، تاجیکستان به عنوان شریک استراتژیک روسیه در آسیای مرکزی را به شدت نگران می‌کند؛ زیرا مقامات تاجیک به این نتیجه می‌رسند که مسکو ممکن است برای تامین و تضمین منافع خود از رهگذر تعامل همه جانبه سیاسی، اقتصادی و حتی امنیتی با طالبان از جمله حضور شرکت‌های روسی در رقابت‌های فشرده منطقه‌ای برای تصاحب منابع و معادن ارزشمند افغانستان، گسترش صادرات محصولات روسی به بازارهای افغانستان و مهم‌تر از همه تعهد طالبان به سرکوب داعش و جلوگیری از گسترش آن به منظور راه‌اندازی عملیات‌های ضد روسی در منطقه و داخل روسیه، به ده‌ها سال شراکت استراتژیک خود با تاجیکستان پشت کند و تهدیدهای مستقیم ناشی از حاکمیت طالبان بر افغانستان علیه امنیت ملی این کشور را نادیده بگیرد.
محمدرضا امینی - جمهور
