ائتلافی برای عبور از اختلاف

۳۲ حزب و گروه و شورای سیاسی یک ائتلاف ضد طالبانی تازه را زیر عنوان «مجمع ملی برای نجات افغانستان» تشکیل داده‌اند.

 

این ائتلاف نوبنیاد موسوم به «مجمع ملی برای نجات افغانستان» علاوه بر احزاب و گروه‌های عضو «شورای عالی مقاومت برای نجات افغانستان» شامل چندین گروه تازه نیز می‌شود که به دنبال برگزاری چندین نشست مقدماتی در نهایت روز جمعه ۱۶ قوس رسماً تشکیل شد.

 

اگرچه در اعلامیه‌ای که درباره اعلام موجودیت «مجمع ملی برای نجات افغانستان» منتشر شده، اشاره‌ای به مبارزات نظامی و سخت‌افزاری علیه رژیم طالبان نشده؛ اما شماری از نیروهای نظامی از جمله «جبهه مقاومت ملی» در این شورای تازه تشکیل شده عضویت دارند و همین امر، احتمال توسل به رویکردهای نظامی یا حمایت از جریان‌های در حال جنگ با طالبان را تقویت می‌کند.

 

با این حال، در اعلامیه مورد اشاره بر رویکرد سیاسی و صلح‌آمیز تاکید شده و از طالبان نیز درخواست گردیده که این فرصت تاریخی را مغتنم بشمارد و با «مجمع ملی برای نجات افغانستان» وارد گفتگوهای صلح شود تا به تعبیر تشکیل دهندگان این مجمع، افغانستان از وضعیت مصیبت بار کنونی رهایی پیدا کند. 

 

ناظران اما می‌گویند که پاسخ طالبان از همین اکنون مشخص است. آن‌ها قدرت سیاسی را در داخل افغانستان در اختیار دارند و از حمایت‌های پیدا و پنهان قدرت‌های خارجی نیز برخوردار هستند. در مقابل، مخالفان طالبان در جایگاهی نیستند که این رژیم را برای حاضر شدن به پای میز مذاکره تحت فشار قرار دهند تا در موقعیتی برابر با آنها وارد گفتگوهای صلح‌آمیز درباره آینده سیاسی افغانستان شود.

 

با توجه به این تحلیل، انتظار نمی‌رود که تشکیل «مجمع ملی برای نجات افغانستان» یک تغییر سیاسی ملموس و بزرگ را در داخل کشور به وجود بیاورد؛ اما این اقدام بدون شک گامی در مسیر کاهش اختلافات و فاصله احزاب و جریان‌های پرشمار ضد طالبانی در خارج از کشور است.

 

به تعبیر دیگر، یکی از نقطه ضعف‌های بزرگ تشکیلات ضد طالبان، اختلافات عمیق رهبران آنان درباره مسائل مهم و بزرگ از جمله ساختار سیاسی، مشارکت اقوام، چگونگی برخورد با طالبان و فرمول توزیع قدرت بوده که تاکنون اجازه نداده این جریان‌ها و تشکیلات علیرغم وجود یک دشمن مشترک، زیر چتری واحد گرد هم بیایند و برای پیشبرد یک مبارزه موثر، متحد شوند.

 

در این میان البته وابستگی رهبران و جریان‌های تحت رهبری آنها به کشورها و سازمان‌های مختلف خارجی را نیز نباید نادیده گرفت؛ وابستگی‌هایی که با توجه به تعارض منافع کشورها و بازیگرانی که از این جریان‌ها حمایت می‌کنند اجازه نداده تا مخالفان طالبان با تشکیل یک نیروی قوی و متحد دست کم به لحاظ سیاسی و تبلیغاتی مشروعیت سیاسی رژیم طالبان را زیر سوال ببرند و برای مهندسی آینده سیاسی افغانستان با بازیگران بزرگ لابی کنند.

 

با این وصف، تشکیل «مجمع ملی برای نجات افغانستان» یک گام بزرگ به پیش محسوب می‌شود؛ گامی که انتظار می‌رفت همان سه سال پیش برداشته شود؛ اما با توجه به اختلافات عمیق مورد اشاره تاکنون به تاخیر افتاده بود.

 

بنابراین، اگرچه انتظار نمی‌رود که تشکیل این مجمع عملاً یک تحول سیاسی بزرگ را در داخل افغانستان رقم زند؛ اما بدون شک در میان مدت می‌تواند چالش‌های سیاسی فراراه حاکمیت بلامنازع و مطلق طالبان بر سرنوشت مردم افغانستان را افزایش دهد و مهم‌تر از همه اینکه اگر رهبران حاضر در «مجمع ملی برای نجات افغانستان» اختلافات، گرایش‌ها، وابستگی‌ها و منافع شخصی و گروهی و قومی‌شان را کنار بگذارند و در معادلات مربوط به افغانستان، همبسته و متحد ظاهر شوند، این امر بدون شک، مسیر شناسایی رسمی رژیم طالبان از سوی کشورها و سازمان‌های خارجی را دشوارتر خواهد کرد و جامعه بین‌المللی را به این نتیجه خواهد رساند که به جز طالبان، صداهای قدرتمند دیگری نیز هستند که باید شنیده شوند و نادیده انگاشتن آنان نه تنها بحران سیاسی افغانستان را به تاخیر نمی‌اندازد؛ بلکه آن را تعمیق و تشدید خواهد کرد.

 

موضوع مهم دیگر اینکه «مجمع ملی برای نجات افغانستان» مانند «شورای عالی مقاومت برای نجات افغانستان» در تبعید شکل گرفته است؛ بنابراین رهبران و جریان‌های تشکیل دهنده این نهاد نوبنیاد عملاً قادر به ایجاد تغییر از داخل افغانستان نیستند؛ بنابراین، شرط موفقیت این مجمع، قدرت لابی‌گری آن با بازیگران بزرگ منطقه‌ای و بین المللی خواهد بود و تنها در این صورت است که می‌توان انتظار داشت که تشکیل این جریان تازه در نهایت زمینه ساز ایجاد تحولات مورد انتظار در داخل کشور شود.

 

و نکته آخر اینکه علیرغم اتحاد ظاهری رهبران و احزاب و شوراها و گروه‌های تشکیل دهنده «مجمع ملی برای نجات افغانستان»، این نگرانی وجود دارد که این اتحاد، مقطعی کوتاه مدت و صرفاً بر محور هم افزایی ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها برای مواجهه موثر با دشمن مشترک باشد و در صورت رسیدن به این هدف، اختلافاتی که در حال حاضر ظاهراً کنار گذاشته شده بار دیگر سر برآورد و به عنوان موانعی در مسیر دستیابی به صلح عادلانه و پایدار و تشکیل یک نظام سیاسی مبتنی بر آرا و اراده آزاد مردم افغانستان عمل کند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور