آیا چین و پاکستان از تشکیل دولت فراگیر حمایت می‌کنند؟

رهبران چین و پاکستان روز چهارشنبه، ۲۴ میزان با نشر بیانیه‌ای مشترک، از طالبان در افغانستان خواستند که سیاست «معتدل» در پیش گیرند و حکومت فراگیر تشکیل دهند.

 

شهباز شریف؛ نخست‌وزیر پاکستان و لی چیانگ؛ نخست‌وزیر چین همچنین بر لزوم مبارزه‌ای موثر و قابل سنجش با تروریزم در افغانستان تاکید کردند.

 

نخست وزیر چین برای شرکت در نشست سازمان همکاری شانگهای در سفری چهار روزه به اسلام‌آباد رفته است.

 

آن‌ها بر ضرورت جلوگیری از استفاده از خاک افغانستان علیه همسایگان تاکید کردند.

 

در این شکی نیست که دولت فراگیر پاشنه آشیل طالبان محسوب می‌شود و هر قدرتی برای به چالش کشیدن مشروعیت و سلطه قانونی طالبان با استناد به حاکمیت قومی و ایدئولوژیک این گروه و فقدان یک دولت فراگیر ملی مورد حمایت عموم مردم افغانستان که از سوی جامعه جهانی نیز به رسمیت شناخته شده باشد به سادگی می‌تواند به هدف خود دست یابد. این همان چیزی است که در حال حاضر سران دولت پاکستان در موقعیت آن قرار دارند. 

 

پاکستانی‌ها که پیش از تسلط طالبان بر افغانستان بزرگترین حامی این گروه محسوب می‌شدند و با تمام توان برای پیروزی آنها در افغانستان تلاش می‌کردند در پی بروز تنش و تقابل میان دوطرف پس از سلطه طالبان بر کابل و پیامدهای خونبار و ویرانگر امنیتی ناشی از حمایت طالبان از گروه‌های تروریستی منطقه‌ای از جمله طالبان پاکستانی ۱۸۰ درجه تغییر موضع داده و اکنون بدترین نوع رابطه را با رژیم طالبان دارند.

 

سران اسلام آباد همچنین به طور مذبوحانه‌ای در تلاش هستند تا در تقابل خود با رژیم طالبان و تحت فشار قرار دادن این رژیم برای دست کشیدن از مواضع آهنین خود در حمایت از تروریزم و گسیل تروریست‌های فرامرزی از افغانستان به سمت پاکستان، حمایت و همراهی سایر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز جلب کنند و به این ترتیب، با تشکیل یک ائتلاف غیررسمی منطقه‌ای فشارها بر طالبان را افزایش دهند تا به اهداف راهبردی خود در افغانستان دست یابند و به نگرانی‌های امنیتی خود در داخل پاکستان پاسخ دهند.

 

چین یکی از همان کشورهایی است که پاکستان انتظار دارد با حمایت قاطعانه و عملی از مواضع اسلام آباد علیه رژیم طالبان زمینه تحقق این اهداف و پایان دادن به نگرانی‌های امنیتی این کشور را تسهیل کند و به عنوان یک بازیگر موثر، نقشی کلیدی در تقویت مواضع پاکستان علیه طالبان ایفا کند.

 

این انتظار از دو جهت موجه به نظر می‌رسد: یکی اینکه چین به طور سنتی از متحدان استراتژیک پاکستان به حساب می‌آید و منافع بزرگی در حفظ و توسعه روابط خود در همه ابعاد و زمینه‌ها با اسلام آباد دارد؛ بنابراین سران دولت پاکستان از چین بیش از هر کشور دیگری در منطقه و جهان انتظار دارند که در این شرایط سخت از آنان در برابر طالبان و تروریزم مورد حمایت طالبان دفاع کند.

 

موضوع دیگر این است که چین از طریق ارتباطات و زدوبندهایی که با طالبان به واسطه پاکستان ایجاد کرده بود اکنون یکی از کلیدی‌ترین شرکای طالبان و مهم‌ترین حامی منطقه‌ای این گروه محسوب می‌شود و نفوذ عمیقی بر رهبران این رژیم دارد؛ بنابراین هر کشوری که روابط پرتنشی با طالبان داشته باشد از چینی‌ها انتظار دارد که به کاهش تنش و نزدیکتر کردن آن کشور به طالبان کمک کند؛ انتظاری که پاکستان نیز از پکن دارد.

 

با این حال هیچیک از واقعیت‌های مورد اشاره در بالا موجب نمی‌شود تا بپذیریم که چین و پاکستان واقعاً به دنبال تشکیل دولت فراگیر در افغانستان هستند. چنانچه اشاره شد پاکستان همان کشوری است که تمام تخم مرغ‌های خود را در یک سبد چید تا طالبان را به عنوان یک گروه کاملا پشتون تبار، به شدت ایدئولوژیک و عمیقاً رادیکال و غیر قابل تغییر به قدرت برساند؛ بنابراین مردم افغانستان و مخالفان سیاسی طالبان هرگز درخواست تشکیل دولت فراگیر در کابل از سوی پاکستان را باور نمی‌کنند.

 

از جانب دیگر چین هم اگرچه متحد استراتژیک پاکستان محسوب می‌شود؛ اما در عین حال روابط تنگاتنگ و مستحکمی با رژیم طالبان برقرار کرده و در طول این رابطه هیچگاه اراده واقعی خود برای فشار بر این گروه به منظور تشکیل دولت فراگیر در افغانستان را نشان نداده است.

 

به بیان واضح‌تر، تشکیل دولت فراگیر نه تنها اولویت پکن در قبال افغانستان شمرده نمی‌شود؛ بلکه بالعکس حتی ممکن است منافع و زدوبندهای سودآوری که چینی‌ها با رژیم طالبان ایجاد کرده‌اند را با خطر روبرو کند و انتظارات سوداگرانه و سوداندیشانه‌ای که چینی‌ها از سرمایه گذاری در معادن و سایر زیرساخت‌های افغانستان دارند را به چالش بکشد.

 

بنابراین درخواست تشکیل دولت فراگیر در افغانستان از سوی پاکستان و چین صرفاً به منظور حمایت از موضع اسلام آباد به منظور اعمال فشار بیشتر بر رژیم طالبان صورت می‌گیرد و هیچ یک از این دو کشور واقعاً خواستار تشکیل یک دولت فراگیر ملی و دارای مشروعیت داخلی و بین‌المللی در افغانستان نیستند؛ اگر چنین بود پاکستان اساساً طالبان را ایجاد و برای به قدرت رسیدن آن با تمام توان از آن حمایت نمی‌کرد و چین نیز بی‌اعتنا به ماهیت پشتونی و ایدئولوژی خوفناک طالبان بیش از هر کشور دیگری در منطقه و جهان با رژیم مسلط بر کابل وارد تعاملات گسترده و همه جانبه نمی‌شد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور