طالبان و معضل عبدالحمید خراسانی

عبدالحمید خراسانی؛ فرمانده تاجیک‌تبار قطعه بدری طالبان که اخیراً ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان او را خانه به دوش و خارج از صف طالبان خوانده بود، با افرادی مجهز با سلاح‌های سبک و سنگین به مقبره حبیب‌الله کلکانی در کابل رفت.

 

آقای خراسانی در صفحه ایکسش اعلام کرده که امروز یکشنبه، ۲۸ اسد با شماری از افراد مسلح خود به مناسبت سالروز استقلال افغانستان بر «آرامگاه امیر حبیب‌الله کلکانی» رفته و اکلیل گل گذاشته است.

 

حمید خراسانی که خود را فرمانده‌ قطعه بدری طالبان توصیف می‌کرد، در ۲۲ ثور گفت که او و محافظانش تصمیم گرفته‌اند تجهیزات نظامی خود را تحویل دهند و از صفوف این گروه خارج شوند.

 

اگرچه طالبان عضویت عبدالحمید خراسانی در تشکیلات خود را رد می‌کنند و می‌گویند که او نماینده این گروه نیست و به تعبیر ذبیح الله مجاهد یک فرد خانه به دوش است؛ اما عبدالحمید خراسانی در کمال شگفتی نه تنها خود را منتسب به رژیم طالبان می‌داند؛ بلکه همچنان دارای نیروهای مسلح است و با این نیروها در افغانستان تحت سلطه طالبان قدرت نمایی می‌کند.

 

کارشناسان مسائل امنیتی می‌گویند که عبدالحمید خراسانی مورد حمایت بخشی قدرتمند از بدنه رژیم طالبان است و به همین دلیل تاکنون تلاش‌های مخالفانش برای خلع سلاح و منزوی کردن او ناکام مانده است.

 

شماری از منابع می‌گویند که عبدالحمید خراسانی از افرادی وفادار به سراج الدین حقانی؛ رهبر مخوف شبکه حقانی است که با حلقه قندهار تنش‌های جدی دارد. اگر این برداشت درست باشد به نظر می‌رسد که خلع سلاح عبدالحمید خراسانی از سوی طالبان کار آسانی نباشد؛ زیرا این اقدام می‌تواند به تقابل نظامی میان جناح حقانی و حلقه قندهار منجر شود؛ چیزی که هر دو طرف علیرغم جنگ شدید قدرت و رقابت‌های سنتی قبایل پشتون خواهان آن نیستند.

 

با این حال، طالبان پشتون تبار نشان داده اند که دامنه قدرت یک طالب تاجیک را به شدت محدود می‌کنند و به همین دلیل، عبدالحمید خراسانی از تمامی سمت‌های دولتی که پیش از این در اختیار داشت عزل شده است.

 

از جانب دیگر، طالبان که به سرکوب رسانه‌های آزاد و خفه کردن صداهای مستقل و منتقد شهرت دارند عمداً از مقابله با سخنان نفرت پراکنانه و تفرقه افکنانه عبدالحمید خراسانی پرهیز می‌کنند و به او آزادی لازم برای ابراز این نوع مواضع را اعطا کرده اند؛ موضوعی که نمونه بارز آن را در موضع‌گیری‌های نفرت انگیزانه اخیر عبدالحمید خراسانی علیه رهبران و مردم ایران شاهد بودیم.

 

این امر با توجه به سابقه شرم آور طالبان در سرکوب صداهای مستقل و منتقد و نیز با توجه به اینکه طالبان هرگز فعالیت مسلحانه در حاکمیت خود را بر نمی‌تابند؛ اما عبدالحمید خراسانی به طور حیرت انگیزی هم سلاح دارد و هم از آزادی بیان برخوردار است، ادعای ذبیح الله مجاهد مبنی بر اینکه عبدالحمید خراسانی عضو طالبان نیست و از این گروه نمایندگی نمی‌کند را به شدت زیر سوال می‌برد.

 

موضع‌گیری‌های متناقض، پرفراز و فرود و عمدتاً جنجالی عبدالحمید خراسانی اما به نظر می‌رسد که این چهره بدنام امنیتی را برای طالبان نیز تبدیل به یک معضل جدی کرده است.

 

تازه‌ترین اقدام این فرمانده سرکش طالبان حضور بر مزار امیر حبیب الله کلکانی؛ از معدود پادشاهان تاجیک تبار افغانستان است؛ شخصیت تاریخی به شدت مناقشه برانگیز که داوری درباره کارنامه سیاسی و سلطنتی او به اندازه تقابل و خصومت شمال - جنوب و تاجیک‌ها و پشتون‌ها متفاوت و متعارض است.

 

عبدالحمید خراسانی به عنوان یکی از معدود فرماندهان تاجیک تبار و فارسی زبان طالبان در روز استرداد استقلال افغانستان که منسوب به امان الله خان پشتون است بر مزار حبیب الله کلکانی تاجیک حاضر شد؛ کسی که علیه امان الله شورید و سلطنت او را سرنگون کرد.

 

به عقیده تحلیلگران این حرکت عبدالحمید خراسانی می‌تواند پاسخی ضمنی به ادعای اخیر ذبیح الله مجاهد باشد که او را فردی خانه به دوش و خارج از دایره رژیم طالبان تعریف کرده بود. شاید آقای خراسانی با این اقدام هم ضدیت خود با سلطه قومی پشتون‌ها را نشان داد و هم جایگاه تاجیک‌ها در تاریخ معاصر افغانستان را. 

 

این در حالی است که رهبران تاجیک تبار افغانستان نیز کارنامه امنیتی عبدالحمید خراسانی را برنمی‌تابند و او را عنصری خائن و مزدور پشتون‌ها برای هموار کردن راه سیطره ملیشه‌های پشتون تبار جنوبی بر مناطق تاجیک نشین شمالی می‌دانند.

 

با این وجود اما این پرسش اکنون جدی‌تر از همیشه مطرح می‌شود که طالبان سرانجام با معضل عبدالحمید خراسانی چه می‌کنند؟ آیا دامنه آزادی بیان و استفاده او از جنگ‌افزارهای نظامی و نیروهای مسلح در حاکمیت سرکوبگرانه و اقتدارگرایانه طالبان که به حذف خشونت بار و خونین مخالفان خود شهرت دارد نامحدود و ابدی است؟

 

نرگس اعتماد - جمهور