آیا طالبان و پاکستان به سمت تقابل نظامی می‌روند؟

چند روز پس از درگیری نیروهای طالبان با مرزبانان پاکستان در تورخم، وزارت دفاع طالبان شامگاه جمعه، ۲۶ اسد اعلام کرد که یعقوب مجاهد؛ سرپرست این وزارت از پایگاه‌های تازه‌ ایجاد‌شده در امتداد خط دیورند واقع در ولسوالی دانگام کنر بازدید کرده است.

 

او در این بازدید، توصیه‌های لازم را به منصوبان طالبان برای دفاع از سرحدات و تمامیت ارضی ارائه کرده ‏و برای ایجاد پوسته‌های امنیتی، فراهم‌سازی امکانات و تدارکات اطمینان داده است.

 

سفر سرپرست وزارت دفاع طالبان به دیورند، چند روز پس از درگیری نیروهای این گروه با نظامیان پاکستانی در تورخم انجام شده است.

 

این تازه‌ترین نمونه از تنش جاری در روابط طالبان و پاکستان است؛ روابطی که از ابتدای بازگشت دوباره طالبان به قدرت تاکنون همچنان پرفراز و فرود و عمدتاً تنش آلود بوده است.

 

پاکستان می‌گوید با بازگشت طالبان به قدرت ناامنی‌ها در این کشور افزایش یافته است؛ناامنی‌هایی که به باور مقامات پاکستانی ریشه در تحرکات تروریستی گروه طالبان پاکستانی دارد. 

 

طالبان پاکستانی از متحدان سنتی طالبان افغان محسوب می‌شود و به همین دلیل پاکستان معتقد است که این گروه در افغانستان پایگاه دارد و رهبران و جنگجویان آن از حمایت قوی طالبان افغان برخوردار اند؛ ادعایی که طالبان افغان قویاً آن را تکذیب می‌کنند.

 

با وجود اینکه طالبان پاکستانی علیه دولت حاکم بر اسلام آباد اعلام «جهاد» کرده اند و از نظر ایدئولوژیک نیز با طالبان افغان پیوندهای عمیق و وثیقی دارند؛ اما هرگز انتظار نمی‌رفت که روابط دو طرف تا این اندازه پرتنش و خصمانه شود؛ تنش‌ها و خصومت‌هایی که به عقیده کارشناسان دست کم در آینده نزدیک راه حل پایداری برای آن پیش بینی نمی‌شود.

 

درگیری‌های مرزی، انسداد مکرر مرزها و عوارض و عواقب زیانبار آن برای تجارت سودآور دو کشور در کنار تنش‌های لفظی و موضع‌گیری‌های خصومت آمیز دیپلماتیک بخشی از واقعیت‌های روزمره در روابط طالبان و پاکستان به حساب می‌آید.

 

علاوه بر این طالبان حاکم بر افغانستان که بدون شک از حمایت‌های قوی و وسیع ارتش پاکستان برای رسیدن به این مرحله برخوردار بودند همواره برای تقابل با پاکستان شدت عمل نشان داده‌اند. سفر اخیر ملا یعقوب مجاهد؛ پسر ملا عمر و سرپرست کنونی وزارت دفاع طالبان به منطقه مرزی دیورند در ولسوالی دانگام ولایت کنر نیز نشان می‌دهد که رویکرد طالبان نسبت به پاکستان همچنان شدید، قاطع و انعطاف ناپذیر است.

 

در مقابل اگرچه دولتمردان پاکستان در مقاطعی از زبان تهدید، هشدار و فشار بر طالبان استفاده کرده اند و حتی در مواردی بخش‌هایی از خاک افغانستان را هدف حملات راکتی و هوایی قرار داده اند؛ اما به نظر نمی‌رسد که دولت غیرنظامی اسلام آباد، ارتش و آی اس‌ آی پاکستان، استراتژی اصولی خود در قبال بقای طالبان در قدرت را مورد بازنگری جدی قرار داده باشند.

 

حتی سخنان اخیر عاصم منیر؛ فرمانده ارتش پاکستان نیز برخلاف انتظارها و علیرغم واقعیت‌های نه چندان خوشایند حاکم بر روابط کابل و اسلام آباد، لحن و فحوای عمدتاً سازشکارانه، آشتی جویانه و متمایل به رویکردهای پیشین اسلام آباد در قبال طالبان داشت.

 

این نشان می‌دهد که اسلام آباد مایل نیست دامنه تقابل با طالبان را تا مرحله‌ای گسترش دهد که تقابل نظامی میان دو طرف اجتناب ناپذیر باشد. به عبارت دیگر، پاکستان همچنان امیدوار است که از راه‌هایی مانند اعمال فشار، گفتگو و استفاده از سازوکارهای صلح‌آمیز و کمتر نظامی و سخت‌افزاری، طالبان را به تجدید نظر بر موضع خود در حمایت از تروریزم پاکستانی ترغیب کند و اجازه ندهد که تنش‌های جاری میان دو کشور به خصومت آشکار و تقابل غیر قابل مهار منجر شود.

 

پاکستانی‌ها به خوبی می‌دانند که حاکمیت طالبان بر افغانستان از نظر استراتژیک به نفع هژمونی منطقه اسلام آباد می‌باشد. با این حال اگر نتیجه این حاکمیت، تقویت تروریزم در پاکستان و الهام گرفتن گروه‌های جهادی پاکستانی از نتیجه مبارزات طالبان باشد در آن صورت ارتش و آی اس‌ آی پاکستان ناگزیر اند بر راهبرد کنونی خود تجدید نظر کنند و حمایت از گروه‌های ضد طالبان برای تضعیف حاکمیت آنها و جلوگیری از تقویت گروه‌های تروریستی متحدشان را در دستور کار قرار دهند.

 

با این وجود آنچه در حال حاضر جریان دارد یک روند کژدار و مریز مبتنی بر آزمون و خطاست و هیچ یک از دو طرف مایل نیستند که تنش‌ها در روابط دو کشور از کنترل خارج شود و جای خود را به خصومت‌های سنتی و دیرپا میان افغانستان و پاکستان بدهد؛ اما اینکه این رویکرد تا کجا ادامه می‌یابد و آستانه تحمل دوطرف برای پذیرش شرایط تنش آلود جاری چقدر است مشخص نیست.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور