چین و طالبان؛ ارتباط فاقد اعتماد

امیرخان متقی؛ وزیر خارجه طالبان اخیرا در دیدار با لی چون؛ معاون وزارت فرهنگ و گردشگری چین خواهان اتصال زمینی افغانستان و چین از طریق واخان بدخشان شد و پیوند دادن دو کشور را از اولویت‌های حکومت طالبان خواند.

 

عبدالسلام حنفی؛ معاون نخست وزیر طالبان نیز در دیدار با این هیات چینی گفت که چین در طول تاریخ برای افغانستان دوست خوب باقی مانده است و ابراز امیدواری کرد که گشایش کریدور واخان در توسعه روابط اقتصادی میان افغانستان و چین نقش مهمی ایفا کند.

 

حکومت طالبان پیش‌تر گفته بود که راه اتصالی از گردنه واخان بدخشان در مرز شمال شرقی افغانستان با چین در بهار امسال تکمیل می‌شود.

 

روزنامه چینی «مورنینگ پست» در ۲۶ جنوری گزارش داد که با وجود تکمیل بخشی از این راه اتصالی در افغانستان، پکن در مورد دسترسی زمینی آن کشور به خاک چین به خاطر «نگرانی‌های امنیتی» احتیاط می‌کند.

 

طالبان از ابتدای بازگشت به قدرت در سه سال گذشته تاکنون همواره تمایل پررنگی برای گسترش روابط با چین نشان داده اند. 

 

یکی از دلایل این امر، روابط پیشین طالبان با پکن است؛ روابطی که در زمان حضور نیروهای خارجی در افغانستان به طور پنهانی جریان داشته و در حال گسترش بوده است.

 

به عبارت دقیق‌تر، چین از رهگذر پاکستان با طالبان ارتباط داشته و هدف از آن تامین امنیت پروژه‌های بلندپروازانه اقتصادی این کشور در افغانستان و منطقه بوده است.

 

چین از متحدان و حامیان راهبردی پاکستان محسوب می‌شود و پاکستان نیز ولی نعمت طالبان، ایجادکننده این گروه و حامی اصلی آن در جریان مبارزات طالبان علیه دولت پیشین افغانستان محسوب می‌شد.

 

سابقه این روابط به طالبان کمک کرد تا از کمک‌های مالی و اقتصادی چین برای نجات اقتصادی دولت نوپای خود استفاده کنند.

 

در مقابل، چینی‌ها نیز پروژه‌های سودآور افغانستان از جمله سرمایه‌گذاری‌های عظیم روی صنعت نفت و گاز و معادن افغانستان را در قبال امتیازات بسیار ناچیز در قالب قراردادهای طولانی مدت از طالبان به دست آوردند.

 

دامنه همکاری‌های چین و طالبان به اندازه‌ای گسترده بود که حتی دونالد ترامپ؛ رئیس جمهوری پیشین امریکا چندین بار ادعا کرد که طالبان بگرام را به چین واگذار کرده و اکنون چینی‌ها جای امریکایی‌ها را در این پایگاه استراتژیک گرفته‌اند. این ادعا هرگز ثابت نشد و طالبان نیز قویاً آن را تکذیب کردند؛ اما حتی اگر چنین اتفاقی نیز رخ نداده باشد کسی درباره روابط رو به توسعه طالبان با چین تردید ندارد.

 

دست کم از این نظر که چین تنها و نخستین کشوری بود که سفیر رسمی طالبان را پذیرفت و در مقابل، سفیر رسمی خود را به کابل فرستاد یک گام پیشتر از همه کشورهای جهان برای شناسایی رسمی رژیم طالبان محسوب می‌شود.

 

افزون بر این، دیپلمات‌های چینی در نشست‌های بین‌المللی به نیابت از طالبان موضع‌گیری کرده و مواضع و تصمیمات قدرت‌های غربی و سایر کشورهای منطقه و جهان درباره این رژیم را به چالش کشیده اند. 

 

شاید همین موضع‌گیری‌ها در کنار برخی زد و بندهای پنهانی و پشت پرده به ویژه در حوزه تکنولوژی اطلاعات و جاسوسی از مخالفان طالبان در درون افغانستان موجب شده تا طالبان بیش از همیشه روی همکاری با چین حسابی ویژه‌ای باز کنند.

 

علیرغم همه این رویدادها اما چین تاکنون به ابراز علاقه مفرط طالبان برای بازگشایی کریدور واخان پاسخ مثبت نداده است.

 

کارشناسان می‌گویند که این موضع پکن به معنای آن است که چینی‌ها هنوز هم طالبان را یک تهدید تلقی می‌کنند و روابط پیچیده این گروه با سایر گروه‌های تروریستی منطقه‌ای و بین‌المللی را چالشی جدی و بالقوه علیه امنیت ملی خود می‌دانند.

 

دست کم برای چینی‌ها هنوز ثابت نشده است که طالبان روابط ایدئولوژیک و برادرانه خود با گروه تروریستی جنبش ترکستان اسلامی یا شرقی را به طور کامل قطع کرده اند و هزاران نفر از اعضای این جنبش جدایی طلب که در ایالت سین کیانگ چین برای تامین حقوق مسلمانان اویغور می‌جنگد دیگر در افغانستان زیر سلطه طالبان به ویژه مناطق شمال شرقی کشور حضور ندارند.

 

این در حالی است که پیش از سقوط نظام جمهوری، عکس‌ها و فیلم‌های فراوانی از حضور جنگجویان اویغور در مناطق شمال شرقی کشور با تجهیزات و تسلیحات مربوط به ارتش پیشین افغانستان منتشر شده بود.

 

افزون بر این، کشته شدن ۵ مهندس چینی در یک حمله انتحاری در ایالت خیبربختونخوای پاکستان که به باور کستانی‌ها با حمایت طالبان افغان و توسط تروریست‌های افغانستانی انجام شده، تردیدها و بی‌اعتمادی‌های چین نسبت به روابط پیچیده طالبان حاکم بر افغانستان با تروریست‌های منطقه‌ای را دوچندان کرده است.

 

با توجه به این واقعیت‌ها چین علیرغم تصاحب پروژه‌های پولساز و سودآور اقتصادی و معدنی در افغانستان زیر سلطه طالبان تاکنون از راه‌اندازی کریدور واخان که به طور مستقیم افغانستان را به چین وصل می‌کند خودداری کرده است. این نشان می‌دهد که پکن روابط کژدار و مریز و مبتنی بر منافع کوتاه مدت خود با طالبان را بر زمینه بی‌اعتمادی بنا کرده و با وجود ابراز تمایل مفرط مقامات طالبان از ایجاد یک روابط راهبردی بلندمدت با این گروه اجتناب می‌کند.

 

محمدرضا امینی - جمهور