وضعیت ازبک‌ها در دولت طالبان؛ از سرکوب اعتراضات تا تبعید فرماندهان
دوشنبه ۱۸ سرطان ۱۴۰۳ ساعت ۱۸:۰۷
درباره سنجش میزان نارضایتی و خشم ازبک‌ها نسبت به تسلط طالبان عمدتاً پشتون تبار بر سرنوشت آنها و کلیت افغانستان کافی است این واقعیت را در نظر بگیریم که ازبک‌ها نخستین کسانی بودند که در پی بروز تنش‌های قومی با طالبان پشتون دست به اعتراضات گسترده و مرگبار زدند که در نتیجه آن رهبران پشتون تبار طالبان حتی از کابل دستور سرکوب شدید معترضان را صادر کردند و طی آن چندین نفر کشته زخمی و بازداشت شدند.
شوکت میرضیایف؛ رییس جمهور ازبکستان گفته است که تمرکز جهانی نسبت به افغانستان تغییر کرده است.
رییس جمهور ازبکستان در نشست «غیررسمی» سازمان کشورهای ترک (او‌تی‌سی) در شوشا، دلیل این تغییر تمرکز را وجود درگیری‌ها در نقاط مختلف جهان عنوان کرده است.
بر بنیاد گزارش رسانه‌های ازبکستانی، او در این نشست گفت: «متاسفانه به دلیل تشدید جنگ‌ها و درگیری‌ها در سایر مناطق جهان، وضعیت افغانستان همسایه که میلیون‌ها نفر از ترک‌ها در آن زندگی می‌کنند، از تمرکز جامعه جهانی خارج شده است».
آقای میرضیایف اما تاکید کرده است که کشورش به حمایت از افغانستان ادامه خواهد داد.
شوکت میرضیایف در سخنرانی‌اش در این نشست خواستار اقدام هماهنگ برای کمک به افغانستان و چالش‌هایی شد که این کشور در بحبوبه درگیرهای جهانی با آن مواجه است.
این ظاهرا نخستین بار است که یک رهبر ترک تبار در همسایگی افغانستان نسبت به سرنوشت میلیون‌ها ترک تباری که در داخل افغانستان زندگی می‌کنند ابراز نگرانی می‌کند.
ازبکستان اگرچه روابط تنگاتنگ و مستحکمی با رژیم طالبان برقرار کرده است؛ اما همچنان نسبت به وضعیت حاکم بر سرنوشت میلیون‌ها نفر از ازبک‌های افغانستان که تحت تبعیض و محرومیت از حقوق اساسی و اجتماعی خویش در سایه حکومت طالبان زندگی می‌کنند نگران است.
دولت تاشکند به دلیل منافع اقتصادی که در رابطه با طالبان دارد حداکثر تلاش خود را به خرج می‌دهد تا از دامن زدن به تنش‌های قومی در داخل افغانستان و سوگیری‌های سیاسی به نفع یکی از قومیت‌ها پرهیز کند؛ اما سخنرانی تازه شوکت میرضیایف؛ رئیس جمهوری ازبکستان در نشست نمایندگان کشورهای ترک زبان نشان می‌دهد که ازبک‌ها نسبت به سرنوشت همتباران خود در داخل افغانستان بی‌اعتنا نیستند.
ازبک‌های افغانستان که تخمین زده می‌شود جمعیت آنها به میلیون‌ها نفر برسد یکی از محروم‌ترین قومیت‌های افغانستان در طول تاریخ بوده است. با این حال پس از حاکمیت دوباره رژیم طالبان محرومیت ازبک‌ها تشدید شده و آنها حتی به اندازه دوران جمهوریت نیز سهمی از سیاست و قدرت و توسعه و رفاه ندارند.
با وجود اینکه در حال حاضر یکی از معاونان نخست وزیر طالبان ازبک تبار است و افزون بر او چند عنصر ازبک نیز در ترکیب دولت‌های محلی طالبان کار می‌کنند؛ اما این امر هرگز به تغییر وضعیت اجتماعی و اقتصادی مناطق ازبک نشین در شمال افغانستان منجر نشده است.
درباره سنجش میزان نارضایتی و خشم ازبک‌ها نسبت به تسلط طالبان عمدتاً پشتون تبار بر سرنوشت آنها و کلیت افغانستان کافی است این واقعیت را در نظر بگیریم که ازبک‌ها نخستین کسانی بودند که در پی بروز تنش‌های قومی با طالبان پشتون دست به اعتراضات گسترده و مرگبار زدند که در نتیجه آن رهبران پشتون تبار طالبان حتی از کابل دستور سرکوب شدید معترضان را صادر کردند و طی آن چندین نفر کشته زخمی و بازداشت شدند.
اعتراضات یاد شده انگیزه کاملاً قومی داشت و در نتیجه تقابل طالبان ازبک تبار و طالبان پشتون تبار شکل گرفت که در نتیجه آن طالبان پشتون با استفاده از حمایت دولت مرکزی شان توانستند طالبان ازبک را مغلوب کنند و سلطه خود بر سرنوشت ازبک‌های ساکن شمال افغانستان را تثبیت سازند.
در میان بازداشت شدگان یک نام آشنا هم وجود داشت؛ مخدوم عالم از فرماندهان ازبک تبار طالبان که نقش مهمی در پیشرفت نظامی و رهبری جبهات طالبان در شمال افغانستان در زمان جنگ آن گروه با دولت پیشین ایفا کرده بود.
او ماه‌ها پس از بازداشت بدون محاکمه و اعلام جرم آزاد شد و به همراه صلاح الدین ایوبی یکی دیگر از فرماندهان قدرتمند ازبک تبار طالبان به ولایت‌های جنوبی افغانستان تبعید گردیدند.
به این ترتیب وضعیت ازبک‌ها در افغانستان همانند سایر اقلیت‌های کشور رقت بار است. با وجود اینکه شماری از چهره‌های ازبک در ترکیب دولت طالبان کار می‌کنند؛ اما آنها نیز همان طالبانی هستند که در دوران جنگ کمک زیادی به پیروزی این جنبش پشتونی کرده اند.
از سوی دیگر، طالبان ازبک تبار برخلاف طالبان پشتون از صلاحیت اجرایی کافی برخوردار نیستند و در سمت‌هایی کار می‌کنند که از سوی پشتون‌ها تحت نظارت قرار دارند.
با در نظر داشت این وضعیت، ابراز نگرانی ضمنی شوکت میرضیایف؛ رئیس جمهوری ازبکستان علیرغم روابط مستحکم و رو به توسعه‌ای که تاشکند با طالبان برقرار کرده نشانگر آن است که کشورهای همسایه با وجود رویکرد تعاملی با طالبان معادلات قومی در کشور را به صورت جدی رصد می‌کنند و نسبت به فقدان دولت فراگیر و عدم مشارکت معنی‌دار و موثر جریان‌های قومی، اجتماعی و مذهبی در ساختار قدرت معترض اند.
عبدالمتین فرهمند - جمهور
کد مطلب: 174139
