پشت پرده جرم‌انگاری فارسی‌ستیزی توسط ملا هبت‌الله

سخنگوی وزارت امر به معروف طالبان اخیرا به نقل از ملا هبت‌الله؛ رهبر این گروه نوشت که بین زبان‌های فارسی و پشتو نباید تفاوت قائل شد.

 

در پیامی منسوب به رهبر طالبان آمده که در صورت تخلف از این دستور، فرد به دادگاه معرفی و مجازات خواهد شد.

 

این اظهارات منسوب به رهبر طالبان روز جمعه، ۲۸ ثور، در حالی بیان می‌شود که این گروه از بدو حاکمیت به گونه آشکار به فارسی‌ستیزی روی آورده است.

 

گزارش‌های فراوانی مبنی بر حذف عمدی تابلوهای فارسی دانشگاه‌های دولتی در برخی ولایت‌های افغانستان منتشر شده است و افزون بر آن، نام‌های فارسی شماری از ادارات دولتی را نیز به پشتو تغییر داده است.

 

پیشتر رهبر طالبان دستور داده بود که ادارات دولتی در عوض سرواژه‌های انگلیسی از سرواژه‌های پشتو استفاده کنند. در این دستور منسوب به ملا هبت‌الله به زبان فارسی هیچ اشاره نشده است.

 

وزارت تحصیلات عالی طالبان هم فهرستی از واژه‌های ممنوعه فارسی را ابلاغ کرد.

 

با اینهمه چرا رهبر طالبان سه سال پس از بازگشت به قدرت به فکر جرم انگاری تبعیض زبانی میان فارسی و پشتو افتاده است؟ آیا او به راستی به عنوان رهبر یک تشکیلات ایدئولوژيک، قومی و به شدت بسته که کاملا وفادار به مدل های کلاسیک رهبری سازمانی است، تاکنون نمی دانست که سیاست فرهنگی طالبان در حوزه زبان چیست و زبان فارسی در این میان، چگونه به طور هدفمند، آماج انقلاب فرهنگی طالبان قرار می گیرد تا تضعیف و در نهایت به صورت کامل حذف شود؟

 

اگر می دانست و کاری نکرد؛ پس در قبال جفاهایی که طی این مدت بر فارسی رفته، مسئول است و چه بسا به طور مستقیم در جریان سیاست گذاری فرهنگی طالبان بوده و آن را ترغیب و توصیه و حتی تحمیل کرده است. اگر نمی دانست و بی خبر بود؛ پس شایسته رهبری نیست؛ زیرا یک یک رهبر ناآگاه که از یک گوشه انزوا و اختفا در یک ولایت دوردست، امور کشور را کنترل می کند، شایستگی لازم برای رهبری را ندارد.

 

بنابراین در هردو صورت او مسئول است. چیزی که بر دامنه این مسئولیت می افزاید این است که افراد و عناصری در دولت طالبان دست به فارسی ستیزی عمدی می زنند که به طور مستقیم با فرمان ملا هبت الله منصوب شده اند و تنها به خود او پاسخگو هستند؛ افرادی مانند ندا ندیم؛ سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان که با اعمال یک سیاست فرهنگی خطرناک، نه تنها زنان و دختران را از حق انسانی و اسلامی شان برای تدریس و آموزش در دانشگاه ها محروم کرد؛ بلکه به طور آکاهانه ای در صدد حذف زبان فارسی است و این چیزی نیست که ملا هبت الله از آن بی خبر باشد.

 

با اینهمه و با فرض اینکه رهبر طالبان نه تنها در جریان سیاست های فارسی ستیزانه این رژيم بوده؛ بلکه خود رأسا در تدوین این سیاست ها نقش داشته و یا آن را تایید کرده است، پرسش بعدی این است که چرا سه سال بعد، او در سفری پرحاشیه و پرسش برانگیز از قندهار به کابل، چنین دستوری را صادر می کند؟

 

آیا این یک عقبگرد واقعی است؟

 

هنوز و تا زمانی که رویکرد عملی طالبان در مواجهه با زبان فارسی، مشخص نشده باشد، پاسخ به این پرسش، دشوار است؛ اما این امکان را نباید از نظر دور داشت که رهبر طالبان در صدد از میان برداشتن زمینه های تنش است؛ تنشی که اخیرا یک نمونه از آن در بدخشان، بروز کرد و خطر قیام های گسترده علیه این رژیم را که تاکنون به عنوان آتش زیر خاکستر، کمتر جدی گرفته شده است، تشدید کرد.

 

بدخشان ولایتی عمدتا تاجیک نشین و فارسی زبان است. این ولایت یکی از اقطاب و کانون های زبان فارسی در افغانستان محسوب می شود و به دلیل داشتن مرز مشترک با تاجیکستان که یکی از اضلاع اصلی زبان فارسی در حوزه تمدنی نوروز به حساب می آید، جایگاه فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی ویژه ای در اقلیم تمدن فارسی دارد.

 

نکته مهمی که به احتمال قوی به گوش ملا هبت الله هم رسیده این است که در اعتراضات اخیر بدخشان، مردم می گفتند که طالبان غیربومی مستقر در این ولایت، زبان مردم را نمی فهمند. آنها باید اخراج شوند و طالبان بومی جایگزین شوند.

 

درست در پی این اعتراضات بود که رهبر طالبان در سفری کم سابقه، قندهار را به مقصد کابل ترک کرد تا به زیردستانش گوشزد کند که تبعیض زبانی میان فارسی و پشتو جرم است و هرکسی که به آن دامن بزند، محاکمه و مجازات خواهد شد.

 

با این وجود، نه قانونی در این زمینه وجود دارد، نه دادگاهی برگزار خواهد شد و نه کسی از عناصر به جرم فارسی ستیزی، مجازات می شود، چه اگر چنین باشد، نخستین مجرم، خود ملا هبت الله است و پس از او ملا ندا ندیم و دیگران؛ پس عملا جرم انگاری فارسی ستیزی از سوی ملا هبت الله یک دروغ بزرگ برای مهار تنش های اجتماعی و فرهنگی است که حاکمیت این رژيم قومی و پشتونوالی را تهدید می کند.

 

نرگس اعتماد - جمهور