چین، پاکستان و آینده دولت طالبان

وانگ یی؛ وزیر خارجه‌ چین و محمد اسحاق دار؛ وزیر خارجه و معاون نخست‌وزیر پاکستان در پنجمین دور گفتگوهای استراتژیک دو کشور در پکن بر ضرورت ایجاد چارچوب سیاسی فراگیر از سوی طالبان در افغانستان تاکید کرده‌ و از جامعه جهانی خواسته‌اند که طالبان را تشویق به این کار کنند.

 

در اعلامیه مشترک این نشست آمده‌است که خواست این دو کشور از جامعه جهانی تشویق طالبان در راستای ایجاد چارچوب سیاسی فراگیر، اتخاذ سیاست‌های معتدل، تعقیب حسن همجواری و مبارزه قاطعانه با تروریزم است.

 

اعلامیه افزوده که وزرای خارجه دو کشور از جامعه جهانی خواسته‌اند که از طالبان بخواهند اجازه ندهند که قلمرو افغانستان برای مقاصد تروریستی استفاده شود.

 

آنان همچنین خواستار تلاش هماهنگ جامعه جهانی برای کمک به افغانستان برای رسیدگی مناسب به چالش‌ها در زمینه‌های بشردوستانه و توسعه‌ اقتصادی شده‌اند.

 

این اعلامیه در شرایطی منتشر می شود که چین نزدیک ترین روابط را با رژیم طالبان برقرار کرده است. پکن نخستین کشوری بود که سفیر طالبان را به طور رسمی پذیرفت و سفیر چین در کابل نیز استوارنامه خود را به نخست وزیر طالبان، تقدیم کرد تا به این ترتیب، عملا سلطه طالبان را به رسمیت شناخته باشد.

 

از سوی دیگر، پاکستان نیز در گذشته، بنیانگذار و بزرگترین حامی گروه طالبان بود. در هردو دوره سیطره طالبان، نقشی کلیدی ایفا کرد و حتی در جریان گفنگوهای دوحه میان طالبان و امریکا نیز بارها هم مذاکره کنندگان طالبان و هم مقام های ارشد امریکایی راهی اسلام آباد و راولپندی شدند تا آخرین تصمیم ها را با پاکستان در میان بگذارند و نظر مساعد سران دولت و ارتش آن کشور را کسب کنند.

 

در نخستین روزهای تسلط طالبان بر کابل هم سفر بحث برانگیز رییس آی اس آی به پایتخت افغانستان، خبرساز شد؛ سفری که به شدت جنجالی شد؛ زیرا به اختلافات داخلی و جنگ قدرت و قبایل در درون تشکیلات طالبان برای تشکیل دولت، پایان داد و مهم تر از آن، با مداخله نظامی مستقیم ارتش پاکستان، طالبان توانستند تسلط خود بر دره استراتژيک پنجشیر را تثبیت کرده و نیروهای مقاومت ضد طالبان را شکست دهند.

 

با اینهمه، پس از ماه عسل اولیه به نظر می رسد که زمان به نفع هماغوشی طالبان و پاکستان، سپری نمی شود؛ زیرا اختلاف های ارضی و مرزی و خصومت های تاریخی دوباره سر برآورده و در قالب درگیری های مرگبار مرزی، محدودیت های شدید در رفت و آمد، اخراج گسترده پناهجویان و پناهندگان، استفاده از کارت تروریزم فرامرزی از سوی هر دو طرف این تنش و لفاظی های عریان و اتهام زنی های بی پروا روز به روز تشدید می شود.

 

همین اکنون یعنی در لحظه نگارش این یادداشت نیز نیروهای طالبان و مرزبانان پاکستان در امتداد دیورند سرگرم درگیری های سنگین نظامی هستند و گزارش های حاکی است که این درگیری در ساعات اخیر به مناطق تازه، گسترش پیدا کرده است که اگر درست باشد، این نخستین بار است که درگیری های مستقیم میان دوطرف تا این اندازه طولانی می شود و هیچ نشانه ای از تلاش مقامات دولت های مرکزی طالبان و پاکستان برای مهار و توقف آن به چشم نمی خورد.

 

به این ترتیب، اعلامیه مشترک چین و پاکستان که به طور غیرمعمولی علیه طالبان محسوب می شود و در برخی فرازها با بیانیه های مشابه از سوی قدرت های غربی و سازمان های حقوق بشری بین المللی علیه طالبان پهلو می زند، آشکارا بازتاب دهنده رویکرد خصمانه و خشمگینانه پاکستان علیه طالبان است تا چین که به شدت همسو با این رژیم است و به گفته ژائو شینگ؛ سفیر چین در کابل، پکن حتی در نشست های بین المللی و شورای امنیت سازمان ملل نیز تلاش می کند از مواقف طالبان، حمایت کند!

 

چین از نظر راهبردی، حامی و متحد پاکستان است و سرمایه گذاری های عظیمی در این کشور انجام داده و منافع بزرگی دارد. با وجود اینکه هم اکنون در اسلام آباد یک دولت نزدیک به غرب قدرت را در اختیار دارد که از حمایت ارتش هم برخوردار است؛ اما این امر، روابط سنتی پاکستان با چین را تغییر نمی دهد؛ زیرا چین نفوذ عمیقی بر پاکستان دارد که هیچ کشور دیگری به چنین موقعیتی دست نخواهد یافت.

 

بنابراین، به نظر می رسد که در اعلامیه مشترک مورد اشاره نیز چینی ها تلاش کرده اند همذات پنداری و حمایت راهبردی خود را از پاکستان در مواجهه با طالبان نشان دهند؛ در غیر این صورت، چین به تنهایی نه دغدغه دولت فراگیر و حقوق بشر و... را در افغانستان زیر سلطه طالبان دارد و نه می خواهد جهان با اعمال فشارهای فزاینده بر طالبان، زمینه های تحقق این مهم را تسهیل کند. تنها چیزی که برای چینی ها اهمیت دارد تامین حداکثری منافع اقتصادی است که طالبان به خوبی آن را برآورده می کنند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور