از آنجا که طالبان خود از دل مدارس مذهبی برخاسته اند، در رأس همه امور آنها «علما» قرار دارند و «شریعت» را مبنا و منبع اصلی قانون گذاری و اعمال و رفتارشان می دانند، چنین برخورد خشونت بار و تحقیرآمیزی با یک مجموعه علمایی بسیار دور از انتظار بود و ادعاهای یادشده را عمیقا زیر سؤال برد.

قرار بود پنجمین نشست مشورتی درباره مسایل جاری کشور از طرف کمیسیون پی‌گیری مطالبات شیعیان افغانستان، روز جمعه ۲۳ ثور برگزار شود؛ اما این نشست با هجوم نیروهای استخبارات طالبان بر ساختمان «حوزه علمیه رسالت» لغو شد.
 
قرار بود در این نشست با حضور رییس و اعضای ارشد شورای علمای شیعه افغانستان درباره مسایل جاری کشور، موضع گیری شود؛ اما هنگام برگزاری این نشست، نیروهای استخبارات طالبان بر ساختمان حوزه علمیه رسالت در غرب کابل هجوم برده و بدون هیچ توضیحی مانع از برگزاری آن شدند.
 
طالبان تاکنون درباره دلیل لغو این نشست و شیوه برخورد با علمای شرکت‌ کننده در آن، توضیح نداده‌ اند؛ اما گفته می شود که پس از آن رویداد، شماری از مقام‌ های سیاسی و استخباراتی طالبان به حوزه علمیه رسالت رفته و ضمن بیان اینکه یک «سوء تفاهم» رخ داده، تاکید کرده اند که این رویداد هرگز نباید رسانه ای شود. با این حال، این برخورد به سرعت رسانه ای شد، سراسر شبکه های اجتماعی و رسانه های خبری را فراگرفت و بازخوردهای فراوانی در پی داشت.
 
بسیاری از مردم و ناظران با ابراز شگفتی پرسیدند که چرا این اتفاق رخ داد؟ این شگفتی ناشی از تعامل مثبت و سازنده شورای علمای شیعه با طالبان بود.
 
همه به یاد دارند که در نخستین روزهای به قدرت رسیدن طالبان، شورای علمای شیعه از نخستین نهادهایی بود که دست دوستی به سمت آنها دراز کرد، خواستار تعامل و برادری و همکاری شد و در عین حال، مطالبات جامعه شیعه را نیز با سران طالبان در میان گذاشت.
 
ظاهرا همه چیز خوب پیش می رفت. دیدارهایی انجام شد؛ اگرچه مدتی سکوت حاکم شد و هیچ تعاملی میان دوطرف وجود نداشت؛ تا اینکه امیرخان متقی؛ سرپرست وزارت خارجه طالبان، اخیرا در یک دیدار سرزده به مدرسه خاتم النبیین؛ مقر اصلی شورای علمای شیعه رفت و با سران و اعضای ارشد آن شورا دیدار کرد.
 
در پی این دیدار، خوش بینی ها دوباره افزایش یافت، مطالبات شیعیان از طالبان بار دیگر روی میز قرار گرفت و شورای علمای شیعه در شعاع این رخداد، سعی کرد یکبار دیگر توجه رسانه ها را به خواسته های شیعیان از طالبان جلب کند و به عنوان یک طرف نقش آفرین و اثرگذار به معادلات سیاسی کشور بازگردد؛ تصمیمی که با خشم و خشونت از سوی استخبارات طالبان مواجه شد. آنها با هجوم به حوزه علمیه رسالت، نشست یادشده را به شیوه ای تحقیرآمیز، لغو کردند؛ رویدادی که به بمب خبری روز بدل شد و واکنش های گسترده ای را به همراه داشت.
 
بخشی از واکنش ها مربوط به عملکرد ضعیف و عمیقا خوش بینانه و چه بسا ساده انگارانه شماری از اعضای ارشد شورای علمای شیعه مربوط می شد. منتقدان معتقد اند که این شورا در دادن امتیازهای یکجانبه، «بیعت» و تعامل یکطرفه با طالبان، شتاب زده عمل کرد؛ کاری که در حوزه سیاست خارجی، حتی پاکستان که عمده ترین حامی طالبان است نیز تاکنون به آن مبادرت نکرده و منتظر تصمیم قدرت های بزرگ و سازمان های بین المللی در این زمینه مانده است.
 
در داخل کشور هم شورای علمای شیعه حتی نسبت به شورای علمای سراسری کشور نیز عجولانه گام برداشت و بدون آنکه تحولات میدانی کشور، وضعیت پس از سقوط، چشم انداز حاکمیت و ثبات، وحدت ملی، عدالت قومی و اخوت مذهبی را در نظر بگیرد، بی محابا دست دوستی دراز کرد، به طور پی در پی امتیاز داد و به جای اینکه منتظر پاسخ طالبان بماند به حمایت های بی دریغ خود ادامه داد؛ بدون آنکه عملا چیزی به دست آورد.
 
شماری از گردانندگان این شورا به طرزی ساده انگارانه، یک لبخند، یک فشردن دست، یک دیدار ساده و یک ارتباط تلفونی کوتاه را مغتنم و کافی حساب کردند و بی پروا پیش رفتند.
 
با این حال، بخشی دیگر از انتقادها متوجه عملکرد طالبان در برخورد با نشست رسانه ای یک مجموعه مذهبی و علمایی بود. از آنجا که طالبان خود از دل مدارس مذهبی برخاسته اند، در رأس همه امور آنها «علما» قرار دارند و «شریعت» را مبنا و منبع اصلی قانون گذاری و اعمال و رفتارشان می دانند، چنین برخورد خشونت بار و تحقیرآمیزی با یک مجموعه علمایی بسیار دور از انتظار بود و ادعاهای یادشده را عمیقا زیر سؤال برد.
 
از سوی دیگر، به باور منتقدان، یک تعامل ولو یکجانبه میان شورای علمای شیعه و طالبان، شکل گرفته بود و ادامه آن در شرایطی که طالبان هرگز هیچ امتیازی به علمای شیعه نداده بودند و بدیهی است که اصولا شیعه و علمای آن را از بیخ و بن قبول ندارند، می توانست به نفع آنان باشد، پس نباید بی پروا تخریب می شد و برای همیشه از میان می رفت؛ اما به نظر می رسد که آمران و عاملان حرکت روز جمعه، باورهای ایدئولوژيک طالبان را بر منافع سیاسی شان ترجیح دادند و با حداکثر خشم و نفرت و خشونت، نشست شورای علمای شیعه را مختل کردند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور