پیام‌ها و پیامدهای حمایت علمای وهابی از طالبان

وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان اعلام کرده که علمای سلفی از حکومت موجود اعلام حمایت کرده اند.
 
در اعلامیه‌ای که از سوی وزارت امر به معروف منتشر شده آمده است که علمای سلفی در یک همایش در کابل از طالبان اعلام حمایت کرده اند.
 
همچنین بر بنیاد این اعلامیه، علمای سلفی، داعش را یک گروه تکفیری خوانده اند.
 
در این اعلامیه به نقل از علمای سلفی گفته شده که استخبارات کشور‌های جهان می‌خواهند مسلمانان را زیر نام های مختلف از همدیگر جدا کنند.
 
این نخستین بار است که تشکیلاتی به عنوان علمای سلفی در افغانستان همایش برگزار می‌کند و نیز نخستین بار است که این تشکیلات حمایت خود را از حکومت طالبان ابراز می‌دارد.
 
بنابر این، هر دو رویداد، غریب و غیر قابل باور به نظر می رسد؛ زیرا طالبان عمدتاً گرایش حنفی دارند و یکی از نقاط اختلاف و جدال و تقابل طالبان با داعش هم تفاوت در این گرایش های فقهی و فرقه ای آنان به دو مذهب حنفیت و سلفیت می باشد.
 
نکته دیگر این است که پیش از این، تشکیلات رسمی و سازمان یافته ای به نام «علمای سلفی» در افغانستان وجود خارجی نداشت و در صورتی که چنین تشکلی ایجاد شده باشد این به معنای نفوذ و گسترش هرچه بیشتر ایدئولوژی وهابیت در افغانستان می‌باشد و پیام ها و پیامدهای این رویداد هم به لحاظ مذهبی و هم از نظر امنیتی عمیقاً برای آینده افغانستان و همزیستی مذاهب اسلامی در کشور خطرناک و نگران کننده خواهد بود.
 
در سال‌های اخیر بارها علمای اهل سنت پیرو مذهب امام ابوحنیفه یا احناف با صدور بیانیه ها، ابراز مواضع و ایراد سخنرانی‌های صریح نسبت به توسعه رو به رشد و سازمان یافته و سیستماتیک و وهابیت در افغانستان ابراز نگرانی کرده و در خصوص آینده این پروژه که از دید آنان با حمایت‌ پترودالرهای اعراب ثروتمند حاشیه خلیج فارس، تغذیه و تامین می شود هشدار داده اند.
 
کارشناسان مسائل دینی نیز اعتقاد دارند که عمده ترین آبشخور و مرده ریگ فکری جریان های افراط گرا و تروریست های نوظهور تکفیری، ایدئولوژی وهابیت و سلفیت بازگشت گرا می باشد و به باور آنان این فرقه مذهبی که از پشتوانه های وسیع سیاسی، استخباراتی و اقتصادی نیز برخوردار است در سال‌های اخیر رشد چشمگیری پیدا کرده و رویکرد اعتدالی احناف پیرو امام ابوحنیفه رحمت الله علیه را تحت الشعاع قرار داده است.
 
در افغانستان نیز اکثریت قریب به اتفاق اهل تسنن، احناف هستند و آنها هیچ گرایش و علاقه‌ای به اصول و مبانی و هابیت ندارند و چه بسا آن را در تضاد و تقابل با اندیشه ها و باورها و مبانی فکری و فقهی امام ابوحنیفه می دانند.
 
با این حساب، بسیار بعید است که اصولاً تشکیلاتی رسمی زیر عنوان علمای سلفی در افغانستان وجود خارجی داشته باشد و بعیدتر این است که چنین تشکیلاتی از حکومت طالبان اعلام حمایت کند و داعش را گروه تکفیری بداند.
 
به لحاظ امنیتی نیز چنین ابراز موضعی از سوی جمعی از علما بسیار سنگین و دشوار خواهد بود و حتی علمای احناف نیز نمی توانند به صراحت علیه داعش موضع بگیرند و این رویکرد در زمان حکومت سرنگون شده اشرف غنی نیز جریان داشت و به همین دلیل، تشکیلات مذهبی اهل سنت افغانستان عمدتاً در ابراز نظر و صدور فتوا علیه گروه‌های تکفیری و تروریستی به طور محافظه‌کارانه ای خودداری می‌کردند. این خودداری البته صرفاً دلایل ایدئولوژیک نداشت؛ بلکه آنها از نظر امنیتی نیز احساس مصونیت نمی کردند و هراس داشتند که آماج ترورهای هدفمند گروه‌های افراط‌گرا و تکفیری قرار بگیرند؛ چه اینکه  پیش از این ده ‌ها عالم برجسته و سرشناس اهل سنت صرفاً به دلیل رویکردهای اعتدال گرایانه شان هدف ترورهای سازمان یافته قرار گرفتند و کشته شدند.
 
اما از آنجا که اعلامیه یادشده از سوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان منتشر شده و به گونه ای‌ رسمی به نظر می‌رسد، اگرچه برگزاری چنین همایشی از سوی هیچ رسانه‌ای پوشش خبری مستقیم داده نشده و مشخص نیست که در کجا برگزار شده و چه کسانی در آن شرکت کرده اند؛ اما با استناد به بیانیه وزارت یادشده، اعلام حمایت علمای سلفی از حکومت طالبان و اعلام برائت آنها از داعش می تواند برای طالبان نیز پیام ها و پیامدهای نگران کننده‌ای داشته باشد؛ زیرا به هر حال آنها نماینده ایدئولوژی و هویت و مرده ریگ فکری جریان های افراطی و تکفیری در افغانستان و جهان به حساب می‌آیند و از این امر، اعلام برائت نکرده اند و این به معنای آن است که حمایت آنان از حکومت طالبان به‌طور متقابل، نیازمند حمایت حکومت طالبان از آنها نیز است و به این ترتیب، اگر مذهب وهابیت و سلفیت از سوی حکومت طالبان در افغانستان به رسمیت شناخته شود و پایگاه و جایگاه پیدا کند، در آن صورت رشد جریان‌های تکفیری و تروریستی نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود و این یک چالش بالقوه امنیتی و تهدیدی جدی برای حکومت طالبان از یک سو و مذهب میانه رو حنفیت از جانب دیگر می باشد.
 
مگر آن‌که طالبان تلاش کرده باشند با صدور این اعلامیه به نحوی حساب داعش را از سلفیت جدا کنند و مقدمات و مجوز لازم برای سرکوب و انهدام این گروه زیر نام گروه تکفیری را به لحاظ شرعی فراهم ساخته و از سوی دیگر، رهبران و ایدئولوگ های فکری جریان افراط به ویژه پیروان وهابیت را به پذیرش حکومت خود و نفی داعش، ترغیب کرده باشند.
 
محمدرضا امینی - جمهور