تاکنون تحقیقات زیادی نشان داده‌اند که بازی‌های فکری، حل جدول، پازل و فعالیت‌های ذهنی مشابه می‌توانند به تقویت عملکرد مغز و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل کمک کنند. اما مطالعه‌ای جدید، یک عامل دیگر را نیز به این فهرست اضافه کرده است: صحبت کردن به یک زبان دوم.
بر اساس تحقیقات اخیر، افرادی که به بیش از یک زبان صحبت می‌کنند، در برابر زوال عقل مقاومت بیشتری دارند و علائم این بیماری را دیرتر از افراد تک‌زبانه تجربه می‌کنند. در ادامه، یافته‌های علمی این پژوهش را بررسی خواهیم کرد.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که یادگیری و استفاده از زبان دوم می‌تواند یک ابزار مؤثر در به تأخیر انداختن زوال عقل باشد. ناتالی فیلیپس، استاد روانشناسی در دانشگاه کنکوردیا در مونترال، تأکید دارد که بزرگسالانی که به بیش از یک زبان تسلط دارند، نسبت به افراد تک‌زبانه، عملکرد شناختی بهتری از خود نشان می‌دهند و در مقابله با زوال عقل برتری دارند.
این موضوع برای اولین بار توسط اِلِن بیالیستوک، روانشناس کانادایی در سال ۲۰۰۷ مطرح شد. او و همکارانش، سوابق ۱۸۴ بیمار مبتلا به زوال عقل را بررسی کردند و دریافتند که افراد دوزبانه به‌طور متوسط چهار سال دیرتر از افراد تک‌زبانه علائم زوال عقل را تجربه می‌کنند. این یافته‌ها در سال ۲۰۱۳، در مطالعه‌ای دیگر که در هند انجام شد، تأیید شدند. نکته جالب این بود که این تأخیر در علائم، صرف‌نظر از جنسیت، شغل، تحصیلات و محل زندگی افراد مشاهده شد.
اما دلیل این تأثیر همچنان ناشناخته بود، تا اینکه تحقیقات اخیر، پاسخ‌های علمی جالبی را ارائه داده‌اند.
چگونه صحبت کردن به زبان دوم به تأخیر زوال عقل کمک می‌کند؟
مطالعات نشان داده‌اند که دوزبانه بودن به سه روش اصلی می‌تواند به تأخیر در بروز زوال عقل کمک کند:
تقویت ذخایر مغزی
ذخایر مغزی، توانایی مغز برای مقابله با آسیب‌ها و حفظ عملکرد طبیعی در برابر تحلیل‌های عصبی است. افرادی که به بیش از یک زبان صحبت می‌کنند، ذخایر مغزی قوی‌تری دارند، که باعث می‌شود مغز آن‌ها قبل از رسیدن به مرحله بحرانی، مقاومت بیشتری در برابر آسیب‌های ناشی از زوال عقل داشته باشد.
افزایش ذخایر شناختی
ذخایر شناختی، توانایی مغز برای حفظ عملکرد ذهنی و سازگاری با تغییرات ناشی از افزایش سن است. این ویژگی به مغز کمک می‌کند که حتی در صورت آسیب‌های ناشی از کهولت سن، همچنان به فعالیت خود ادامه دهد.
فیلیپس این موضوع را با مقایسه سخت‌افزار و نرم‌افزار توضیح می‌دهد:
ذخایر مغزی مانند سخت‌افزار کمپیوتر هستند که ساختار اصلی سیستم را تشکیل می‌دهند.
ذخایر شناختی مانند نرم‌افزار هستند که به پردازش اطلاعات و عملکرد بهتر سیستم کمک می‌کنند.
به‌عبارت دیگر، دو زبانه بودن نه‌تنها سخت‌افزار مغز را تقویت می‌کند، بلکه نرم‌افزار آن را نیز بهینه‌سازی کرده و انعطاف‌پذیری بیشتری به مغز می‌دهد.
تقویت شبکه‌های مغزی و افزایش توانایی در مقابله با چالش‌ها
تحقیقات نشان داده‌اند که افراد دوزبانه، هنگام شنیدن یک کلمه، به‌طور ناخودآگاه معانی مرتبط در هر دو زبان را فعال می‌کنند. برای مثال، فردی که به انگلیسی و فرانسوی تسلط دارد، وقتی کلمه “for” را می‌شنود، ممکن است همزمان به کلمات “forage” و “forêt” (در فرانسوی به معنی “حفاری” و “جنگل”) نیز فکر کند.
این فعالیت مداوم مغز در جابه‌جایی بین زبان‌ها، باعث تقویت ارتباطات عصبی شده و عملکرد شناختی را بهبود می‌بخشد. به‌این‌ترتیب، شبکه‌های مغزی که مسئول حافظه و عملکرد شناختی هستند، فعال‌تر و قوی‌تر باقی می‌مانند و این موضوع به جبران اثرات زوال عقل کمک می‌کند.
دوزبانه بودن چگونه ساختار مغز را تغییر می‌دهد؟
پژوهش‌های انجام‌شده توسط تیم فیلیپس نشان داده است که حجم ناحیه هیپوکامپ در مغز افراد دوزبانه نسبت به افراد تک‌زبانه، هنگام پیشرفت مشکلات شناختی، کاهش کمتری دارد.
نکته جالب این است که هیپوکامپ، مرکز زبان در مغز نیست، بلکه مرکز حافظه است. این یافته نشان می‌دهد که یادگیری و استفاده از زبان دوم، نه‌تنها مهارت‌های زبانی را تقویت می‌کند، بلکه تأثیرات مثبتی بر سایر بخش‌های مغز نیز دارد.
دوزبانه بودن از کودکی بهتر است یا در بزرگسالی؟
یکی از سؤالات رایج این است که یادگیری زبان دوم در چه سنی بیشترین تأثیر را بر کاهش خطر زوال عقل دارد.
تحقیقات نشان داده‌اند که اگر فرد از دوران کودکی دو زبان را یاد بگیرد، تأثیر محافظتی بیشتری خواهد داشت. زیرا فعالیت‌های زبانی از سنین پایین در مغز شکل گرفته و در طول زندگی ادامه پیدا می‌کنند.
با این حال، یادگیری زبان دوم در بزرگسالی نیز همچنان مفید است. هر فعالیتی که برای مغز چالش‌برانگیز باشد، در نهایت به تقویت آن کمک می‌کند.
آیا دو زبانه بودن از زوال عقل جلوگیری میکند؟
متخصصان تأکید می‌کنند که دوزبانه بودن نمی‌تواند از زوال عقل جلوگیری کند، اما می‌تواند شروع آن را به تأخیر بیندازد. به این معنا که علائم زوال عقل در افراد دوزبانه دیرتر ظاهر می‌شود و آن‌ها در مدت بیشتری از زندگی، عملکرد شناختی بهتری خواهند داشت.
نتیجه‌ گیری: یادگیری زبان دوم، تمرینی مؤثر برای صحت مغز
تحقیقات علمی نشان داده‌اند که صحبت کردن به یک زبان دوم، یکی از روش‌های مؤثر در به تأخیر انداختن زوال عقل است. این مزیت به دلیل تقویت ذخایر مغزی، افزایش انعطاف‌پذیری شناختی و بهبود عملکرد شبکه‌های مغزی به وجود می‌آید.
بنابراین، یادگیری زبان دوم نه‌تنها یک مهارت مفید در زندگی روزمره است، بلکه یک تمرین عالی برای حفظ صحت مغز در سنین بالا نیز محسوب می‌شود.
اگر به فکر افزایش صحت ذهنی خود در آینده هستید، شروع به یادگیری یک زبان جدید کنید!