تأثیر مثبت زعفران بر صحت روان

 افسردگی با علائمی مانند غمگینی شدید، کاهش انگیزه، بی‌حوصلگی، اختلال خواب و افکار منفی همراه است. این بیماری می‌تواند عملکرد روزمره افراد را مختل کند و حتی منجر به مشکلات جدی‌تری مانند از دست دادن شغل، انزوای اجتماعی و در موارد حاد، خودکشی شود. آمارهای جهانی نشان می‌دهند که بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در جهان به این اختلال دچار هستند. مطالعات علمی بیان می‌کنند که تغییرات در انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز، افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو در سلول‌های عصبی، از دلایل اصلی بروز افسردگی هستند. در حالی که داروهای ضدافسردگی موجود مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین  (SSRI) می‌توانند علائم را کاهش دهند، بسیاری از بیماران یا به این داروها پاسخ مناسبی نمی‌دهند یا از عوارض جانبی آن‌ها رنج می‌برند.
یکی از حوزه‌های تحقیقاتی نوین، بررسی اثر ترکیبات طبیعی در بهبود علائم افسردگی است. زعفران، این گیاه ارزشمند که از دیرباز در طب سنتی استفاده می‌شده، به دلیل ترکیبات خاص خود مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که زعفران حاوی موادی مانند کروسین و سافرانال است که می‌توانند بر عملکرد مغز اثر بگذارند و در تنظیم خلق و خو مؤثر باشند.
در همین راستا، سمیرا علی، پژوهشگر حوزه فیزیولوژی گیاهی و همچنین روانشناسی، تحقیقی را درباره نقش زعفران در بهبود علائم افسردگی انجام داده است. این مطالعه که به بررسی مطالعات بنیادی و بالینی در این زمینه پرداخته، نشان می‌دهد که ترکیبات فعال زعفران می‌توانند به عنوان یک درمان مکمل در کنار روش‌های رایج دارویی استفاده شوند. روش انجام این پژوهش، مرور و تحلیل نتایج مطالعات مختلفی بوده که در زمینه اثرات زعفران بر افسردگی انجام شده‌اند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که ترکیبات موجود در زعفران از طریق تأثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز، به ویژه سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین، می‌توانند در کاهش علائم افسردگی مؤثر باشند. به عنوان مثال، کروسین با جلوگیری از کاهش سطح دوپامین و نوراپی نفرین، که دو ماده شیمیایی کلیدی در تنظیم خلق و خو هستند، به بهبود علائم افسردگی کمک می‌کند. از سوی دیگر، ماده سافرانال با مهار بازجذب سروتونین، تأثیری مشابه داروهای ضدافسردگی رایج دارد.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که زعفران می‌تواند به تقویت سیستم عصبی کمک کند و از طریق افزایش سطح فاکتور نوروتروفیک مشتق از مغز که نقشی اساسی در سلامت سلول‌های مغزی دارد، موجب بازسازی و تقویت شبکه‌های عصبی شود. همچنین، خاصیت ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی این گیاه می‌تواند در کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب‌های مرتبط با افسردگی نقش داشته باشد.
یافته‌های این تحقیق اهمیت زیادی دارند، چرا که نشان می‌دهند زعفران می‌تواند به عنوان یک مکمل درمانی با عوارض جانبی کمتر، در کنار دواهای رایج مورد استفاده قرار گیرد. این مسئله به ویژه برای بیمارانی که به داروهای شیمیایی پاسخ مناسبی نمی‌دهند یا دچار عوارض آن‌ها می‌شوند، بسیار ارزشمند است. با این حال، پژوهشگران تأکید دارند که برای تعیین دقیق میزان مصرف و تأثیرات بلندمدت زعفران، تحقیقات بیشتری لازم است.
گفتنی است این پژوهش در دوفصلنامه «پژوهش‌های زعفران» وابسته به دانشگاه بیرجند و انجمن علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران منتشر شده است. این نشریه با انتشار مطالعات علمی در زمینه زعفران، بستری برای تبادل یافته‌های پژوهشی و توسعه دانش در این حوزه فراهم می‌کند.