آیا سرنوشت دوستم این بار در انتظار محقق است؟

دفتر آقای محقق با نشر اعلامیه‌ای گفته است که این خبرها «بر اساس غرایض نادرست شخصی بعضی افراد» پخش شده است.

آقای محقق چندی پیش در نشستی در تهران، از شکست گروه تروریستی داعش در سوریه و عراق استقبال و از نیروهایی که در شکست داعش در سوریه و عراق نقش داشتند قدردانی کرد.
این اظهارات، با واکنش صریح و منفی ارگ ریاست جمهوری و ریاست اجرایی روبرو شد.

ریاست جمهوری، سخنان آقای محقق در تهران را مغایر با سیاست خارجی افغانستان، منافع ملی و امنیت ملی کشور خواند و تاکید کرد که اظهارات او در روشنایی قوانین نافذه کشور بررسی خواهد شد.

ریاست اجرایی نیز اعلام کرد که اظهارات آقای محقق نمی‌تواند دیدگاه دولت افغانستان در برابر جنگ سوریه را بازتاب دهد.

بدیهی است که آنچه در حال حاضر وجود دارد این است که برکناری یا اخراج آقای محقق از عضویت در شورای امنیت ملی، یک «شایعه» است و دروغ بودنش به همان اندازه، ممکن و محتمل است که راست بودن آن.

رد و تکذیب شدید و صریح این خبر از سوی دفتر آقای محقق هم به خودی خود نمی تواند قناعت آگاهان و ناظران اوضاع را فراهم کند؛ زیرا این موضع، پیشتر در ماجراهای دوستم نیز بارها از جانب دفتر او اعلام شد؛ اما در نهایت، سرنوشت دوستم به گونه دیگری رقم خورد.

افزون بر این، شورای امنیت ملی باید با استفاده از مجاری رسانه ای خود، این خبر را تأیید یا تکذیب کند.
با اینهمه در مورد صحت و سقم این خبر، داوری نمی کنیم و در این نوشته، صرفا به سنجش و ارزیابی امکانات، ظرفیت ها و زمینه های وجود و وقوع چنین تصمیم و رویدادی می پردازیم.

آقای محقق، به جز در چند گلوگاه خطیر مانند تظاهرات تبسم و جنبش روشنایی که از محبوبیت و جایگاه نیرومند اجتماعی اش به عنوان یک چهره شاخص قومی، مایه گذاشت و هزینه کرد و با پشت کردن به مردم، در کنار حکومت اشرف غنی ایستاد و از آن جانانه دفاع کرد، هیچگاه برای اشرف غنی، یک عنصر مطلوب و محبوب نبوده است.

از دوسیه سازی و برکناری یا سلب صلاحیت یکایک وزرایش در کابینه دولت تا برخورد با خودش در جلسات شورای امنیت ملی به عنوان یک «مسافر»، رفتارهای غیر دوستانه آقای غنی با او، سابقه ای طولانی و پردامنه دارد.

ظاهرا آقای غنی می داند که ائتلاف محقق و دوستم و احمدضیا مسعود که بر علیه حکومت کرزی، شکل گرفته بود، هنوز هم به نوعی ادامه دارد؛ به ویژه در شرایطی که محقق نیز در کنار احمدضیا مسعود و عطامحمد نور و صلاح الدین ربانی، در مراسم نامزدی پسر دوستم در ترکیه حضور یافت و همانجا نیز در انعقاد نخستین نطفه های ائتلاف نجات افغانستان، با آنها پیمان بست.

با این حال، تا پیش از شکل گیری ائتلاف نجات اما به نظر می رسید که حذف محقق از بدنه دولت، دست کم با آن جدیتی که در مورد احمدضیا و دوستم به اجرا درآمد، برای تیم اقتداگرا و انحصارطلب اشرف غنی، اولویت و موضوعیت نداشته است.

برای این امر، دلایل قانع کننده کافی هم وجود داشت. اول اینکه محقق به عنوان معاون دوم رییس اجرایی، عملا مهره مهم و چالش آفرینی در دولت به حساب نمی آمد؛ آنهم در شرایطی که از خود رییس اجرایی، در عمل، سلب صلاحیت شده و صرفا نام و عنوانی نمادین و تشریفاتی از آن باقی مانده است. حتی اگر رییس اجرایی، از قدرت و صلاحیتی نیز برخوردار باشد، با وجود معاون اول، کمتر به معاون دوم، فرصت و زمینه اعمال قدرت داده می شود.

موضوع دوم هم این بود که گذشته سیاسی آقای محقق، نشان داده است که اهل معامله است و در دنیای سیاست و تعاملات سیاسی، هیچ خط سرخی در زمینه باورهای ارزشی و ایدئولوژيک یا یک هدف مقدس و غیر قابل جایگزین سیاسی و اجتماعی، قایل نیست.

به همین دلیل هم بود که او در مقاطع مهمی به پایگاه قومی اش پشت کرد، مردم اش را نادیده گرفت و در کنار اشرف غنی و تیم او ایستاد.

بنابراین، حکومتی که آشکارا در مسیر توتالیتاریزم و تمامیت خواهی قومی، در حرکت است، برای از میان برداشتن موانع بزرگ سیاسی و اجتماعی موحود در این مسیر، به چنین عناصری نیاز دارد و غیر عاقلانه است که آنها را از دامن خود طرد کند.

با همه این اوصاف، اکنون اما وضعیت به گونه ای است که برای مهار عطامحمد نور و فروپاشی ائتلاف نجات افغانستان، حلقه قومی کوچک مسلط بر ارگ، نیازمند زدن یکایک قطعات پازلی است که ائتلاف نجات را شکل داده اند.

دوستم نمی تواند به کشور بازگردد؛ مگر آنکه خبرهایی که اخیرا در خصوص معامله او با ارگ، منتشر شد، واقعی باشد و او در یک معامله دیگر، با ترک ائتلاف نجات و پرهیز از گردنکشی های سیاسی و امنیتی، رام و آرام، به فرامین غنی و اتمر و استانکزی گوش دهد و عمل کند.

پس این بار نوبت محقق است که یا با تنبیه یا با تطمیع، مجبور به ترک ائتلاف شود. سخنرانی اخیر او در اجلاس بیداری اسلامی در تهران، دست ابزار خوبی برای ارگ است تا او را تحت فشار قرار دهد.


اکنون محقق در ترکیه به سر می برد و با دوستم نیز دیدار کرده است. در این میان، تحولات آتی نشان خواهد داد که آیا سرنوشت دوستم در انتظار او نیز هست یا هردو متحد، این بار بدون نور، در کنار ارگ، زندگی تازه ای را شروع خواهند کرد.