ترامپ و گزینه خروج از برجام
شنبه ۱۵ میزان ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۱۳
اکنون همه نگاه ها به تریبون های کاخ سفید دوخته شده است که طی چند روز آینده، چه صدایی از آنها بیرون خواهد آ‌مد. آیا ترامپ با برجام خدا حافظی خواهد کرد؟ یا با انداختن توپ به زمین کنگره، هم به وعده انتخاباتی اش مبتنی بر «پاره کردن برجام» عمل کرده و هم از تبعات و هزینه های سنگین خروج از برجام خواهد گریخت؟
کمیسیون اروپا می‌گوید برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، توافق موفقی بوده و همه طرف‌ها باید به آن پایبند بمانند.
یک سخنگوی کمیسیون اروپا گفت:"ما تحولات مربوط به توافق را از نزدیک دنبال می‌کنیم. باید یادآور شد که این توافق به منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای منجر شده و شورای امنیت سازمان ملل از آن پشتیبانی کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشت بار تایید کرده است که این توافق نتایج مورد نظر را برآورده می‌کند."
این موضع پس از آن اعلام می‌شود که چند رسانه امریکایی اعلام کردند دونالد ترامپ قصد دارد، پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند و به این ترتیب به کنگره اختیار بازگرداندن تحریم‌ها را بدهد.
آقای ترامپ در جلسه‌ای با فرماندهان ارشد امریکایی گفت:"لازم است ما به تجاوزگری مستمر و زیاده‌طلبی هسته‌ای ایران پایان بدهیم."
سرگئی لاوروف؛ وزیر خارجه روسیه نیز با حمایت از حفظ برجام، ابراز امیدواری کرده که "تماس‌های جاری بین کشورهای اروپایی، سایر اعضای جامعه بین‌الملل و واشنگتن بیهوده نباشد و تصمیم نهایی رئیس جمهوری امریکا تصمیمی متعادل و مبتنی بر واقعیات روز باشد."
اکنون همه نگاه ها به تریبون های کاخ سفید دوخته شده است که طی چند روز آینده، چه صدایی از آنها بیرون خواهد آ‌مد. آیا ترامپ با برجام خدا حافظی خواهد کرد؟ یا با انداختن توپ به زمین کنگره، هم به وعده انتخاباتی اش مبتنی بر «پاره کردن برجام» عمل کرده و هم از تبعات و هزینه های سنگین خروج از برجام خواهد گریخت؟
در حال حاضر، هیچ چیزی قابل پیش بینی نیست؛ اما بر بنیاد قراین موجود، ترامپ صرف نظر از اینکه چه راهی را انتخاب خواهد کرد، این نکته تقریبا مسلم است که او دیگر نمی خواهد با برجام کار کند.
اما این تصمیم، در شرایطی که دیگر اعضای امضاکننده این سند مهم بین المللی به اضافه افکار عمومی جامعه بین المللی، هرگز با ترامپ، همراه نیستند و حتی در درون دولت او نیز مقام ها مهمی چون جیمز متیس؛ وزیر دفاع صریحا بر لزوم حفظ برجام تأکید کرده و نمایندگان دموکرات کنگره نیز فشارهای خود برای ارائه اسناد نقض برجام از سوی ترامپ را افزایش داده اند، هزینه سنگینی روی دست کاخ سفید خواهد گذاشت.
معلوم نیست که ترامپ چه تمهیداتی برای مهار یا دست کم کاهش هزینه های سنگین احتمالی این تصمیم ویرانگر سنجیده است؛ اما اگر او این بار نیز بدون توجه به هزینه های جانبی، یک تصمیم جنون آمیز بگیرد و خلاف جریان آب شنا کند، چه اتفاقی برای برجام خواهد افتاد؟ برنامه اتمی ایران در چه مسیری قرار خواهد گرفت؟ و سرنوشت پرونده های مشابه مانند مقابله با بلندپروازی های هسته ای کوریای شمالی، چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد؟
مقام های ایرانی تاکنون در مورد تصمیم خود در صورت فشار دادن دکمه خروج از سوی ترامپ، موضع روشنی نگرفته اند؛ اما گمانه زنی های تحلیلگران، از ادامه کار ایران با دیگر اعضای امضاکننده برجام به ویژه قدرت های اروپایی تا پایام یافته تلقی کردن این پرونده و بازگشت برنامه اتمی ایران به روند پیشابرجام، سیال و در نوسان است.
واقعیت این است که در داخل نظام ایران، هنوز صدای واحدی در این خصوص، به وجود نیامده است. تیم امضاکننده برجام به رهبری محمدجواد ظریف و حمایت حسن روحانی؛ رییس جمهور، بی تردید بر حفظ برجام بی اعتنا به خروج امریکا تأکید خواهند کرد و هزینه های سیاسی و اقتصادی گزینه مقابله به مثل را سنگین ارزیابی خواهند نمود.
اما اگر کنگره اکثرا جمهوری خواه امریکا نیز با تصمیم ترامپ، همراهی کرد و ظرف ۶۰ روز، تحریم های هسته ای را بار دیگر احیا نمود، آیا در آن صورت نیز دولت روحانی خواهد توانست منتقدان قدرتمندش را در داخل ایران در خصوص حفظ برجام منهای امریکا، توجیه کرده و راضی نگه دارد؟ این پرسشی است که به نظر می رسد حامیان حفظ برجام در دولت ایران را به شدت دچار چالش کرده است.
نکته دوم، موضع منتقدان پرقدرت برجام است که غالبا حول محور رهبری، مجلس، دستگاه قضایی، نظامیان و سایر دستگاه های خارج از دولت ایران را دربر می گیرند. آنها بی تردید بر خروج از برجام و بازگشت برنامه هسته ای به مرحله پیش از توافق، پافشاری خواهند کرد.
به عنوان نمونه، در این زمینه می توان به سخنان روز جمعه سید احمد خاتمی؛ امام جمعه موقت تهران اشاره کرد که گفت:"به حمایت اروپا دل نبندید. ما با آنها درگیر نیستیم و خوب است که مسؤولان ما با اروپا تعامل دارند؛ اما مطمئن باشید که اگر امر اروپا بین این دایر باشد که ایران را انتخاب کنند یا امریکا را، امریکا را انتخاب می‌کند، پس به حمایت اروپایی‌ها دلخوش نباشید."
در این میان البته گرایش سومی هم هست که بیشتر، علی لاریجانی؛ رییس مجلس، از آن نمایندگی می کند. او که منسوب به طیف اصولگرایان نزدیک به رهبری است، اخیرا اما روابط نزدیک تری با اعتدال گرایان مسلط بر دولت، برقرار کرده است.
آقای لاریجانی گفته است که امریکا در مساله هسته‌ای ایران "شیطنت" می‌کند؛ اما روشن نکرده که پاسخ ایران به این شیطنت چه خواهد بود.
اروپایی ها هم با چالش مشابهی دست به گریبان هستند. باید منتظر ماند و دید که خروج احتمالی ترامپ از برجام، روی سیاست همگرایی و شراکت استراتژيک اروپا و امریکا در عرصه بین المللی چه تأثیری خواهد گذاشت.
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور
یک سخنگوی کمیسیون اروپا گفت:"ما تحولات مربوط به توافق را از نزدیک دنبال می‌کنیم. باید یادآور شد که این توافق به منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای منجر شده و شورای امنیت سازمان ملل از آن پشتیبانی کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشت بار تایید کرده است که این توافق نتایج مورد نظر را برآورده می‌کند."
این موضع پس از آن اعلام می‌شود که چند رسانه امریکایی اعلام کردند دونالد ترامپ قصد دارد، پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند و به این ترتیب به کنگره اختیار بازگرداندن تحریم‌ها را بدهد.
آقای ترامپ در جلسه‌ای با فرماندهان ارشد امریکایی گفت:"لازم است ما به تجاوزگری مستمر و زیاده‌طلبی هسته‌ای ایران پایان بدهیم."
سرگئی لاوروف؛ وزیر خارجه روسیه نیز با حمایت از حفظ برجام، ابراز امیدواری کرده که "تماس‌های جاری بین کشورهای اروپایی، سایر اعضای جامعه بین‌الملل و واشنگتن بیهوده نباشد و تصمیم نهایی رئیس جمهوری امریکا تصمیمی متعادل و مبتنی بر واقعیات روز باشد."
اکنون همه نگاه ها به تریبون های کاخ سفید دوخته شده است که طی چند روز آینده، چه صدایی از آنها بیرون خواهد آ‌مد. آیا ترامپ با برجام خدا حافظی خواهد کرد؟ یا با انداختن توپ به زمین کنگره، هم به وعده انتخاباتی اش مبتنی بر «پاره کردن برجام» عمل کرده و هم از تبعات و هزینه های سنگین خروج از برجام خواهد گریخت؟
در حال حاضر، هیچ چیزی قابل پیش بینی نیست؛ اما بر بنیاد قراین موجود، ترامپ صرف نظر از اینکه چه راهی را انتخاب خواهد کرد، این نکته تقریبا مسلم است که او دیگر نمی خواهد با برجام کار کند.
اما این تصمیم، در شرایطی که دیگر اعضای امضاکننده این سند مهم بین المللی به اضافه افکار عمومی جامعه بین المللی، هرگز با ترامپ، همراه نیستند و حتی در درون دولت او نیز مقام ها مهمی چون جیمز متیس؛ وزیر دفاع صریحا بر لزوم حفظ برجام تأکید کرده و نمایندگان دموکرات کنگره نیز فشارهای خود برای ارائه اسناد نقض برجام از سوی ترامپ را افزایش داده اند، هزینه سنگینی روی دست کاخ سفید خواهد گذاشت.
معلوم نیست که ترامپ چه تمهیداتی برای مهار یا دست کم کاهش هزینه های سنگین احتمالی این تصمیم ویرانگر سنجیده است؛ اما اگر او این بار نیز بدون توجه به هزینه های جانبی، یک تصمیم جنون آمیز بگیرد و خلاف جریان آب شنا کند، چه اتفاقی برای برجام خواهد افتاد؟ برنامه اتمی ایران در چه مسیری قرار خواهد گرفت؟ و سرنوشت پرونده های مشابه مانند مقابله با بلندپروازی های هسته ای کوریای شمالی، چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد؟
مقام های ایرانی تاکنون در مورد تصمیم خود در صورت فشار دادن دکمه خروج از سوی ترامپ، موضع روشنی نگرفته اند؛ اما گمانه زنی های تحلیلگران، از ادامه کار ایران با دیگر اعضای امضاکننده برجام به ویژه قدرت های اروپایی تا پایام یافته تلقی کردن این پرونده و بازگشت برنامه اتمی ایران به روند پیشابرجام، سیال و در نوسان است.
واقعیت این است که در داخل نظام ایران، هنوز صدای واحدی در این خصوص، به وجود نیامده است. تیم امضاکننده برجام به رهبری محمدجواد ظریف و حمایت حسن روحانی؛ رییس جمهور، بی تردید بر حفظ برجام بی اعتنا به خروج امریکا تأکید خواهند کرد و هزینه های سیاسی و اقتصادی گزینه مقابله به مثل را سنگین ارزیابی خواهند نمود.
اما اگر کنگره اکثرا جمهوری خواه امریکا نیز با تصمیم ترامپ، همراهی کرد و ظرف ۶۰ روز، تحریم های هسته ای را بار دیگر احیا نمود، آیا در آن صورت نیز دولت روحانی خواهد توانست منتقدان قدرتمندش را در داخل ایران در خصوص حفظ برجام منهای امریکا، توجیه کرده و راضی نگه دارد؟ این پرسشی است که به نظر می رسد حامیان حفظ برجام در دولت ایران را به شدت دچار چالش کرده است.
نکته دوم، موضع منتقدان پرقدرت برجام است که غالبا حول محور رهبری، مجلس، دستگاه قضایی، نظامیان و سایر دستگاه های خارج از دولت ایران را دربر می گیرند. آنها بی تردید بر خروج از برجام و بازگشت برنامه هسته ای به مرحله پیش از توافق، پافشاری خواهند کرد.
به عنوان نمونه، در این زمینه می توان به سخنان روز جمعه سید احمد خاتمی؛ امام جمعه موقت تهران اشاره کرد که گفت:"به حمایت اروپا دل نبندید. ما با آنها درگیر نیستیم و خوب است که مسؤولان ما با اروپا تعامل دارند؛ اما مطمئن باشید که اگر امر اروپا بین این دایر باشد که ایران را انتخاب کنند یا امریکا را، امریکا را انتخاب می‌کند، پس به حمایت اروپایی‌ها دلخوش نباشید."
در این میان البته گرایش سومی هم هست که بیشتر، علی لاریجانی؛ رییس مجلس، از آن نمایندگی می کند. او که منسوب به طیف اصولگرایان نزدیک به رهبری است، اخیرا اما روابط نزدیک تری با اعتدال گرایان مسلط بر دولت، برقرار کرده است.
آقای لاریجانی گفته است که امریکا در مساله هسته‌ای ایران "شیطنت" می‌کند؛ اما روشن نکرده که پاسخ ایران به این شیطنت چه خواهد بود.
اروپایی ها هم با چالش مشابهی دست به گریبان هستند. باید منتظر ماند و دید که خروج احتمالی ترامپ از برجام، روی سیاست همگرایی و شراکت استراتژيک اروپا و امریکا در عرصه بین المللی چه تأثیری خواهد گذاشت.
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور
کد مطلب: 98400
