استقلال کردستان؛ الهام بخش یا تهدیدکننده؟
دوشنبه ۳ میزان ۱۳۹۶ ساعت ۲۰:۰۵
در منطقه، هراس از اوج گیری گرایش های جدایی طلبانه و استقلال جویانه اقلیت های قومی کرد و حتی بلوچ، به سرعت در حال گسترش است. قدرت های همسایه عراق به ویژه ایران و ترکیه، نگران آن هستند که استقلال کردستان به شورش اقلیت های قومی کُرد در درون مرزهای این کشورها دامن بزند و به این ترتیب، بی ثباتی و ناامنی ناشی از درگیری های درون مرزی در این کشورها، اوج بگیرد.
کردهای عراق سرانجام پس از ۷۰ سال مبارزه، تقلا و تلاش، روز دوشنبه سوم میزان توانستند همه پرسی استقلال برگزار کنند.
این همه پرسی آخرین مرحله برای دستیابی به استقلال کامل و تولد یک کشور کرد در جهان نخواهد بود؛ اما بی تردید گام مهمی در این مسیر، شمرده می شود و برای جامعه کردهای عراق و منطقه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
گزارش های رسانه ای حکایت از شور و هیجان بالای مردم در مناطق کردنشین دارد. گفته می شود، بسیاری از آنها با لباس های محلی مخصوص شادی و جشن و عروسی در همه پرسی حضور پیدا کرده اند. پرچم مخصوص اقلیم کردستان نیز در سراسر منطقه به طور گسترده، در میان مردم و جمعیت رأی دهنده، مشاهده می شد.
همه اینها حاکی از آن است که کردها برای تولد یک کشور مستقل جدید، آمادگی می گیرند؛ کشوری که انتظار می رود برای نخستین بار بزرگترین طیف قومی فاقد دولت ملی در منطقه را سامان دهی کند و ذیل یک کشور مستقل، گرد آورد.
برای قدرت های منطقه اما برخلاف خود کردها این همه پرسی، هرگز الهام بخش آزادی و نویددهنده آینده ای مستقل و عاری از وابستگی و سلطه پذیری نیست.
ایران و ترکیه، دو همسایه قدرتمند اقلیم کردستان عراق، قویا در برابر این همه پرسی ایستاده و تهدید کرده اند که مرزهای خود با این منطقه را خواهند بست. ترکیه همچنین از عزم خود برای بستن خط لوله انتقال نفت این منطقه به سایر کشورها خبر داده که از نظر اقتصادی، هزینه های سنگینی بر حکومت محلی اقلیم کردستان تحمیل خواهد کرد.
در منطقه، هراس از اوج گیری گرایش های جدایی طلبانه و استقلال جویانه اقلیت های قومی کرد و حتی بلوچ، به سرعت در حال گسترش است. قدرت های همسایه عراق به ویژه ایران و ترکیه، نگران آن هستند که استقلال کردستان به شورش اقلیت های قومی کُرد در درون مرزهای این کشورها دامن بزند و به این ترتیب، بی ثباتی و ناامنی ناشی از درگیری های درون مرزی در این کشورها، اوج بگیرد.
برخی آگاهان حتی نسبت به بازخوردها و تبعات ناخواسته همه پرسی استقلال کردستان روی آرمان تشکیل حکومت مستقل بلوچ در منطقه نیز هشدار داده اند.
ایالت بلوچستان پاکستان به عنوان بزرگترین اجتماع بلوچ های جهان شناخته می شود. در همسایگی پاکستان، در ایران نیز جمعیت بلوچ ها به اندازه ای زیاد است که یک ولایت مستقل به نام آنها مسمی شده است.
در مناطق مرزی افغانستان با ایران و نیز افغانستان با پاکستان نیز گروه هایی از اقلیت قومی بلوچ زندگی می کنند. سیاست دیرینه دولت های مسلط بر کابل به دلیل تنش های تاریخی موجود میان افغانستان و پاکستان، حمایت از این اقلیت بوده است.
در تقویم رسمی افغانستان، روز نهم سنبله، به عنوان روز همبستگی پشتون ها و بلوچ ها نام گذاری شده است؛ اقدامی که از نظر اسلام آباد، نشان دهنده حمایت کابل از جنبش های جدایی طلب پشتون و بلوچ در داخل خاک پاکستان است.
کابل همچنین بارها از رهبران ملی گرا و جدایی طلب بلوچ و پشتون پاکستان، به گرمی میزبانی و استقبال کرده و هنگام مرگ آنها برای شان مراسم بزرگداشت بر پا نموده است.
این اقدامات، همواره خشم و خصومت اسلام آباد را در پی داشته و از جانب همسایه جنوبی، حمل بر حمایت افغانستان از جنبش های جدایی طلب قومی در پاکستان شده است.
با این وصف، اگر موج استقلال طلبی کردها مرزهای ایران و پاکستان را درنوردد و به شورشگری های استقلال طلبانه تازه از جانب بلوچ ها بیانجامد، بی تردید، آثار و تبعات آن دامن افغانستان را نیز خواهد گرفت.
از سوی دیگر، در داخل افغانستان نیز پس از شکست دموکراسی مبتنی بر دولت اقتدارگرای متمرکز که عمدتا به استیلای یک قوم برتری طلب و تمامیت خواه منجر شده، داعیه های سیاسی استوار بر محور ایده تمرکززدایی از قدرت با ایجاد نظام های پارلمانی یا حتی فدرال، قوت گرفته است.
در حال حاضر، جریان سیاسی به رهبری داکتر عبدالله در درون حکومت و جریان ها و ائتلاف های سیاسی فراوانی در بیرون از قدرت، از این رویکرد حمایت می کنند و توافقنامه سیاسی منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی نیز به طور ضمنی و نسبی و تقریبی از ایده تمرکززدایی از قدرت و حرکت به سمت ایجاد نظام پارلمانی، حمایت می کند؛ هرچند اشرف غنی تاکنون مانع از فراهم شدن مقدمات آن و تحقق این ایده شده است.
نکته دیگر، سرخوردگی اقوام و اقلیت های قومی بیرون از چارچوب قدرت در افغانستان در طول تاریخ و به ویژه در سال های اخیر است. تاجیک ها، هزاره ها (شیعیان) و ازبک ها از سیاست های قومی دولت کنونی عمیقا سرخورده و ناراضی اند و در حال حاضر، ماهیت ائتلاف های سیاسی مخالف حکومت را عمدتا جریان های سیاسی منسوب به این قومیت ها شکل می دهند.
بنابراین، در درازمدت ممکن است موج استقلال طلبی کردهای عراق، الهام بخش الگوهایی مشابه برای رسیدن به حق سیاسی خود در میان طیف های قومی منطقه و افغانستان نیز قرار بگیرد؛ اما از آنجا که برخلاف کردها با سال ها برخورداری از حکومت خودمختار محلی، برخورداری از نیروی مسلح و پول ملی مخصوص، در کشورهایی مانند افغانستان که چنین زمینه ای در اختیار اقلیت های قومی و مذهبی سرخورده از اقتدارگرایی قوم برتر وجود ندارد، این خطر وجود دارد که حکومت های سرکوبگر و توتالیتر، تحت تأثیر تمهیداتی که احتمالا در ایران و ترکیه علیه جدایی طلبان کرد شاهد خواهیم بود، به سرکوب و سلطه گری بیشتر روی بیاورند و به این ترتیب، استقلال طلبی الهام بخش کردها، نتیجه عکس بدهد و به موج سرکوب و خشونت قومی حاکمیت های تمامیت خواه منجر شود.
این همه پرسی آخرین مرحله برای دستیابی به استقلال کامل و تولد یک کشور کرد در جهان نخواهد بود؛ اما بی تردید گام مهمی در این مسیر، شمرده می شود و برای جامعه کردهای عراق و منطقه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
گزارش های رسانه ای حکایت از شور و هیجان بالای مردم در مناطق کردنشین دارد. گفته می شود، بسیاری از آنها با لباس های محلی مخصوص شادی و جشن و عروسی در همه پرسی حضور پیدا کرده اند. پرچم مخصوص اقلیم کردستان نیز در سراسر منطقه به طور گسترده، در میان مردم و جمعیت رأی دهنده، مشاهده می شد.
همه اینها حاکی از آن است که کردها برای تولد یک کشور مستقل جدید، آمادگی می گیرند؛ کشوری که انتظار می رود برای نخستین بار بزرگترین طیف قومی فاقد دولت ملی در منطقه را سامان دهی کند و ذیل یک کشور مستقل، گرد آورد.
برای قدرت های منطقه اما برخلاف خود کردها این همه پرسی، هرگز الهام بخش آزادی و نویددهنده آینده ای مستقل و عاری از وابستگی و سلطه پذیری نیست.
ایران و ترکیه، دو همسایه قدرتمند اقلیم کردستان عراق، قویا در برابر این همه پرسی ایستاده و تهدید کرده اند که مرزهای خود با این منطقه را خواهند بست. ترکیه همچنین از عزم خود برای بستن خط لوله انتقال نفت این منطقه به سایر کشورها خبر داده که از نظر اقتصادی، هزینه های سنگینی بر حکومت محلی اقلیم کردستان تحمیل خواهد کرد.
در منطقه، هراس از اوج گیری گرایش های جدایی طلبانه و استقلال جویانه اقلیت های قومی کرد و حتی بلوچ، به سرعت در حال گسترش است. قدرت های همسایه عراق به ویژه ایران و ترکیه، نگران آن هستند که استقلال کردستان به شورش اقلیت های قومی کُرد در درون مرزهای این کشورها دامن بزند و به این ترتیب، بی ثباتی و ناامنی ناشی از درگیری های درون مرزی در این کشورها، اوج بگیرد.
برخی آگاهان حتی نسبت به بازخوردها و تبعات ناخواسته همه پرسی استقلال کردستان روی آرمان تشکیل حکومت مستقل بلوچ در منطقه نیز هشدار داده اند.
ایالت بلوچستان پاکستان به عنوان بزرگترین اجتماع بلوچ های جهان شناخته می شود. در همسایگی پاکستان، در ایران نیز جمعیت بلوچ ها به اندازه ای زیاد است که یک ولایت مستقل به نام آنها مسمی شده است.
در مناطق مرزی افغانستان با ایران و نیز افغانستان با پاکستان نیز گروه هایی از اقلیت قومی بلوچ زندگی می کنند. سیاست دیرینه دولت های مسلط بر کابل به دلیل تنش های تاریخی موجود میان افغانستان و پاکستان، حمایت از این اقلیت بوده است.
در تقویم رسمی افغانستان، روز نهم سنبله، به عنوان روز همبستگی پشتون ها و بلوچ ها نام گذاری شده است؛ اقدامی که از نظر اسلام آباد، نشان دهنده حمایت کابل از جنبش های جدایی طلب پشتون و بلوچ در داخل خاک پاکستان است.
کابل همچنین بارها از رهبران ملی گرا و جدایی طلب بلوچ و پشتون پاکستان، به گرمی میزبانی و استقبال کرده و هنگام مرگ آنها برای شان مراسم بزرگداشت بر پا نموده است.
این اقدامات، همواره خشم و خصومت اسلام آباد را در پی داشته و از جانب همسایه جنوبی، حمل بر حمایت افغانستان از جنبش های جدایی طلب قومی در پاکستان شده است.
با این وصف، اگر موج استقلال طلبی کردها مرزهای ایران و پاکستان را درنوردد و به شورشگری های استقلال طلبانه تازه از جانب بلوچ ها بیانجامد، بی تردید، آثار و تبعات آن دامن افغانستان را نیز خواهد گرفت.
از سوی دیگر، در داخل افغانستان نیز پس از شکست دموکراسی مبتنی بر دولت اقتدارگرای متمرکز که عمدتا به استیلای یک قوم برتری طلب و تمامیت خواه منجر شده، داعیه های سیاسی استوار بر محور ایده تمرکززدایی از قدرت با ایجاد نظام های پارلمانی یا حتی فدرال، قوت گرفته است.
در حال حاضر، جریان سیاسی به رهبری داکتر عبدالله در درون حکومت و جریان ها و ائتلاف های سیاسی فراوانی در بیرون از قدرت، از این رویکرد حمایت می کنند و توافقنامه سیاسی منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی نیز به طور ضمنی و نسبی و تقریبی از ایده تمرکززدایی از قدرت و حرکت به سمت ایجاد نظام پارلمانی، حمایت می کند؛ هرچند اشرف غنی تاکنون مانع از فراهم شدن مقدمات آن و تحقق این ایده شده است.
نکته دیگر، سرخوردگی اقوام و اقلیت های قومی بیرون از چارچوب قدرت در افغانستان در طول تاریخ و به ویژه در سال های اخیر است. تاجیک ها، هزاره ها (شیعیان) و ازبک ها از سیاست های قومی دولت کنونی عمیقا سرخورده و ناراضی اند و در حال حاضر، ماهیت ائتلاف های سیاسی مخالف حکومت را عمدتا جریان های سیاسی منسوب به این قومیت ها شکل می دهند.
بنابراین، در درازمدت ممکن است موج استقلال طلبی کردهای عراق، الهام بخش الگوهایی مشابه برای رسیدن به حق سیاسی خود در میان طیف های قومی منطقه و افغانستان نیز قرار بگیرد؛ اما از آنجا که برخلاف کردها با سال ها برخورداری از حکومت خودمختار محلی، برخورداری از نیروی مسلح و پول ملی مخصوص، در کشورهایی مانند افغانستان که چنین زمینه ای در اختیار اقلیت های قومی و مذهبی سرخورده از اقتدارگرایی قوم برتر وجود ندارد، این خطر وجود دارد که حکومت های سرکوبگر و توتالیتر، تحت تأثیر تمهیداتی که احتمالا در ایران و ترکیه علیه جدایی طلبان کرد شاهد خواهیم بود، به سرکوب و سلطه گری بیشتر روی بیاورند و به این ترتیب، استقلال طلبی الهام بخش کردها، نتیجه عکس بدهد و به موج سرکوب و خشونت قومی حاکمیت های تمامیت خواه منجر شود.
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور
کد مطلب: 98139
